Το ιστορικό έργο του Ράινερ Φασμπίντερ συνεχίζει την επιτυχημένη του πορεία για 2η σεζόν στο Θέατρο Ελέρ και το All4fun συνομίλησε με την σκηνοθέτι του Έφη Ρευματά και τους ηθοποιούς Κατερίνα Αγγελίτσα και Αντώνη Καρναβό, που συνθέτουν μαζί με τη Βίκυ Βολιώτη το καστ της παράστασης.
ΕΦΗ ΡΕΥΜΑΤΑ
«Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ» είναι ένα έργο, που καθρεφτίζει τα αυτοβιογραφικά στοιχεία του ίδιου του δημιουργού. Οι χαρακτήρες και οι μεταξύ τους σχέσεις φαίνεται να ταιριάζουν στη ζωή του ίδιου του Φασμπίντερ.
Η Πέτρα είναι μάλλον ο ίδιος ο σκηνοθέτης, ενώ η Κάριν ο ηθοποιός Γκύντερ Κάουφμαν και η Μαρλέν η σύντροφος του Φασμπίντερ με την οποία, σύμφωνα με όσους γνώριζαν, είχε το ίδιο υποτακτική σχέση.
Σε μια διαφορετική εκδοχή η Μαρλέν αντλεί στοιχεία από τον διευθυντή φωτογραφίας του, ο οποίος ήταν ο στενότερος και πιστότερος συνεργάτης του.
Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις συγκεκριμένες πληροφορίες, στη δική μας παράσταση η Μαρλέν φέρει την queer εκδοχή της. Το θεατρικό έργο το έγραψε το 1971 και ύστερα το κινηματογράφησε.
Το έργο έγινε γνωστό στο 22ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου οπού παρουσιάστηκε η γερμανική δραματική ταινία το 1972.
Σκέφτηκα πώς αν ο Φασμπίντερ το 1971, περιγράφει τόσο γλαφυρά έναν ομοφυλοφιλικό έρωτα μεταξύ δύο γυναικών, το 2024 θα χαμογελούσε με την επιλογή της queer Μαρλέν, που ερμηνεύει με τον δικό του μοναδικό τρόπο ο Αντώνης Καρναβάς..
«Μ’ αρέσει να πηγαίνω σινεμά, να βλέπω αισθηματικά έργα, με πόνο και κλάματα…» λέει η Κάριν το φιλόδοξο μοντέλο όταν γνωρίζει την γνωστή σχεδιάστρια Πέτρα φον Καντ και εκείνη την ερωτεύεται παράφορα.
Το έργο του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ» είναι ακριβώς αυτό: ένα αισθηματικό έργο με πόνο και κλάματα για όσους ξέρουν να κατακτούν κι όχι ν’ αγαπούν. Μια ιστορία γυναικών, μια ιστορία αισθημάτων, μια ιστορία εξουσίας και βίας που ασκείται στο κορμί, στην ψυχή, στην κοινωνία.
Είμαι πολύ τυχερή που στην παράσταση η Πέτρα φον Καντ βρίσκει την απόλυτη έκφραση της σε μια πολύ δυνατή ηθοποιό τη Βίκυ Βολιώτη, ο ρόλος της Κάριν ερμηνεύεται από τη νέα, ταλαντούχα Κατερίνα Αγγελίτσα και οι δύο κοπέλες έχουν μια πολύ ωραία χημεία μεταξύ τους. Αυτό μας λέει συνήθως ο κόσμος και με χαροποιεί ιδιαίτερα.
Η εμπειρία που έχω αποκτήσει ως ηθοποιός, με βοηθάει να συλλέγω τις καλύτερες στιγμές των ηθοποιών από τις πρόβες και να προσπαθώ να τις εντάξω στο πλαίσιο μέσα στο οποίο έχω φαντασιωθεί το έργο, δραματουργικά και σκηνοθετικά και «εκμεταλλεύομαι» τις προσωπικότητες τους για να αποδώσουμε όλοι μαζί – ο καθένας απ’ το δικό του πόστο – αυτό που θέλουμε να πούμε μέσα από την παράσταση που που σιγά – σιγά παίρνει σάρκα και οστά.
Φυσικά δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην γνωστή σχεδιάστρια Λουκία, που χωρίς τις υπέροχες δημιουργίες της, η Πέτρα φον Καντ δε θα ήταν «ολοκληρωμένη». Θα πρότεινα στους θεατές να δουν τη συγκεκριμένη παράσταση, γιατί σίγουρα θα δουν κάποια στιγμή του εαυτού τους, σε μια προσωπική ερωτική τους διαδρομή και πάντα είναι όμορφο να βγαίνεις απ’ το θέατρο και έστω για μια στιγμή να έχεις ταυτιστεί με τους ήρωες του έργου.
Τι σημαίνουν για σας οι ρόλοι σας και πόσα κοινά και μη στοιχεία έχετε μαζί τους;
Κατερίνα Αγγελίτσα: Τους ρόλους τους νιώθω σαν μια μεταμόρφωση. Μια μεταμόρφωση που θα συμβεί και θα προκύψει μέσα από το σώμα μου, τη φωνή μου, τον εσωτερικό μου κόσμο. Είναι μια διαδικασία απόδρασης από τον εαυτό μου και βουτιάς ταυτοχρόνως σε κομμάτια μου που δε μου είναι τόσο συνειδητά . Κατά τη διαδικασία δηλαδή προκειμένου να πλάσουμε έναν ρόλο όπως τον φανταζόμαστε με τον εκάστοτε σκηνοθέτη μπορεί να «χρησιμοποιήσω» κομμάτια μου πιο οικεία – ίσως είναι κι αυτά που αισθάνομαι ως κοινά αν θέλεις με τον ρόλο- κάποια άλλα όμως χρειάζεται να τα ανακαλύψω.
Είναι εκπληκτικό, γιατί προκύπτουν πολλές φορές ποιότητες ή συμπεριφορές κατά τη διάρκεια των δοκιμών που αγνοούσα κι εγώ η ίδια ότι μπορεί να έχω. Οπότε για να σου απαντήσω και στο δεύτερο μέρος της ερώτησης, άλλοτε οι ρόλοι είναι πιο κοντά στις πλευρές μας που γνωρίζουμε καλύτερα και συνδεόμαστε συχνότερα, άλλοτε όχι τόσο. Αλλά πάντα πιστεύω καταλήγουμε να έχουμε κάτι κοινό, βρίσκουμε δηλαδή στην πορεία αυτό που μας συνδέει μαζί τους ώστε στο τέλος να μπορέσουμε να συμπορευθούμε και να «μεταμορφωθούμε».
Αντώνης Καρναβάς: Ο χαρακτήρας που υποδύομαι σημαίνει τα πάντα για μένα. Εχω αγαπήσει πάρα πολύ τη Μαρλέν και έτσι θέλω να είναι κάθε φορά με κάθε χαρακτήρα. Την αγαπώ και την αποδέχομαι γι’ αυτό ακριβώς που είναι. Κάθε φορά πριν βγω να παίξω κάνω αυτήν την ερώτηση στον εαυτό μου: «Με αγαπάω αρκετά ως Μαρλέν; Μπορώ να με αγαπήσω και να με αποδεχτώ ακόμα περισσότερο;». Την ίδια ερώτηση κάνω και στον εαυτό μου, στη ζωή μου, σχεδόν καθημερινά.
Δεν ξέρω αν έχω ή δεν έχω κοινά στοιχεία μαζί της και είναι κάτι που ούτε θέλω να το διερευνήσω βαθιά ούτε να το κάνω συνειδητό στον εαυτό μου. Μ’ αρεσει η μαγεία, η ποίηση, αγαπώ την τέχνη μου, αγαπώ τους ανθρώπους, νοιάζομαι πολύ γι’ αυτούς. Νομίζω πως αυτά τα στοιχεία τα έχει και η Μαρλέν. Οπωσδήποτε όμως μεταμορφώνομαι, αφήνομαι να εκτοπιστώ και να μείνει μόνο εκείνη, οι δικές της συνθήκες ζωής, το δικό της παρελθόν, το δικό της αίσθημα. Συνεχώς ζητάω από τον εαυτό μου να εξαφανιστεί και να μείνει μόνο εκείνη, η Πέτρα και οι συνθήκες της ζωής τους.
Πόσο έχετε αισθανθεί προδομένοι από κάποιον/α που δοθήκατε σχεδόν ολοκληρωτικά (όχι μόνο σε επίπεδο σχέσεων) και πώς αντιδράσατε μετά;
Κατερίνα Αγγελίτσα: Έχω αισθανθεί αρκετά, κάποιες φορές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ως μη συγκρουσιακό πολύ άτομο, απλά αποσύρομαι ήσυχα. Η άλλη μεριά βέβαια με έχει χάσει οριστικά, απλώς δεν ξέρω σε ποιο βαθμό το συνειδητοποιεί πάντα, επειδή ακριβώς όπως είπα δεν συμβαίνει κάποια σύγκρουση μεταξύ μας, κάτι που να φέρει την αίσθηση οριστικής ρήξης.
Θα διανύσω ένα διάστημα βαθιάς απογοήτευσης, θα προσπαθήσω βέβαια όσο κι αν ζορίζομαι να καταλάβω την άλλη μεριά, όχι απαραίτητα να την δικαιολογήσω, τουλάχιστον να την κατανοήσω. Επίσης να δω και ποιοι δικοί μου χειρισμοί επέτρεψαν κάτι τέτοιο να συμβεί. Συνήθως διαπιστώνω πως δε μπορώ να βάλω πάντα τα κατάλληλα όρια. Είναι κάτι που το δουλεύω. Όπως και γενικότερα το να μπορώ να επικοινωνώ αυτά που νιώθω, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει πως θα γίνω για λίγο σε κάποιους δυσάρεστη.
Αντώνης Καρναβάς: Προσωπικά δίνομαι ολοκληρωτικά στους ανθρώπους που πιστεύω πως το αξίζουν χωρίς να με νοιάζει εκ των προτέρων τι θα γίνει στη συνέχεια και αν θα υπάρξει ουσιαστική ανταπόδοση. Ξεκινώντας δίνω πάρα πολλά. Λέω στον εαυτό μου, θα δοθώ και ας καώ. Ξέρω όμως να φεύγω χιλιόμετρα μακριά τη στιγμή που αντιλαμβάνομαι πως ο άλλος δεν είναι έτοιμος για την αγάπη.
Μ’ αρέσει να αγαπάω πολύ αυτούς που μπορούν και θέλουν να με αγαπήσουν το ίδιο πολύ. Τη μη ανταπόδοση αυτών που έχεις δώσει δεν την αντιμετωπίζω ποτέ σαν προδοσία. Κατά πάσα περίπτωση ο άλλος δεν είχε αγάπη για να σου γυρίσει πίσω, δεν μπορούσε ή δεν ήθελε και αν δεν ήθελε δεν θέλω κι εγώ. Αυτό που είναι δύσκολο είναι να παραδεχτείς πως έκανες μια λανθασμένη εκτίμηση τη στιγμή που έκανες την επιλογή σου, όταν πίστευες πως ο άνθρωπος απέναντι ήταν ταιριαστός και διαθέσιμος ως φίλος, συνεργάτης ή σύντροφος και να συνεχίσεις μπροστά.
Ποια είναι η αξία που δίνετε στο κείμενο του Φασμπίντερ και τι αποδοχή έχετε εισπράξει από το κοινό;
Κατερίνα Αγγελίτσα: Αν αναλογιστούμε την υπόθεση, τα πρόσωπα, τις σχέσεις μεταξύ τους και τα θέματα που πραγματεύεται το έργο (με κυριότερο κατά τη γνώμη μου την κατακρήμνιση μιας πλούσιας, κοινωνικά ανώτερης τάξης γυναίκας από τον έρωτα της για ένα κορίτσι κοινωνικά κατώτερης τάξης) και όλα αυτά συνδυαστούν και με την περίοδο που γράφτηκε, νομίζω πως καταλήγουμε πως πρόκειται για ένα έργο και πολύ μπροστά από την εποχή του και πολύ διαχρονικό.
Επίσης κρύβει κι ένα μυστήριο, μπορεί να «διαβαστεί» θεωρώ με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Αυτό επίσης του δίνει μια φοβερή γοητεία.
Ο κόσμος που έχει δει την παράστασή μας φαίνεται να το εισπράττει όλο αυτό. Συχνά μας λένε στο τέλος της παράστασης ότι ταυτίστηκαν με τον έναν ή τον άλλο ρόλο ή ότι έχουν ζήσει κάτι παρόμοιο. Είναι απίστευτο δε πως το κοινό κάποιες φορές «συμμετέχει» εν μέσω της παράστασης στα όσα διαδραματίζονται με αυθόρμητα επιφωνήματα που δείχνουν σοκ ή έκπληξη.
Αντώνης Καρναβάς: Τη μέγιστη αξία. Πάντα. Το κείμενο είναι τα πάντα. Στους ήχους του είναι κωδικοποιημένη όλη η ζωή. Πρέπει να μάθεις να το αφήνεις να σε πλησιάζει ουσιαστικά. Αξίζει να το δέχεσαι στην καρδιά σου ολοκληρωτικά και να το αφήνεις να σε κάνει να νιώθεις όπως θέλει εκείνο και όχι όπως εσύ θα ήθελες να νιώθεις. Να το αφήνεις να σε επηρεάζει συθέμελα. Να το αφήνεις να σε οδηγεί. Είναι θησαυρός το κείμενο.
Η αποδοχή του κοινού είναι τεράστια και πολύ ουσιαστική. Αγκαλιαζόμαστε με τον κόσμο μετά το τέλος της παράστασης. Κοιταζόμαστε στα μάτια. Πιάνουμε ο ένας το χέρι του άλλου πολύ ζεστά. Συναντιόμαστε αληθινά με τον κόσμο. Ξέρετε στην τελευταία παράσταση της Κυριακής είχα την αίσθηση για τους ανθρώπους που γνώριζα μετά το τέλος της παράστασης και που υπήρξαν θεατές μας πως είμαι στην αρχή μιας καινούργιας σχέσης μαζί τους. Μια σχέσης που εύχομαι να κρατήσει για πάντα και να είναι πολύ βαθιά και πολύ ουσιαστική.
Πώς είναι να συνεργάζεστε με μία σκηνοθέτι, η οποία είναι και ηθοποιός;
Κατερίνα Αγγελίτσα: Με την Έφη Ρευματά έχουμε συνεργαστεί κι άλλες φορές. Ήταν καθοριστική για μένα η γνωριμία μας το 2018 που παίξαμε μαζί στο “Nordost”, του Τόρστεν Μπουχστάινερ, σε σκηνοθεσία της Στέλλας Κρούσκα. Έχω μάθει πολλά διπλά της, τη νιώθω δασκάλα μου.
Δείχνει πάντα σεβασμό στον προσωπικό χρόνο του κάθε ηθοποιού να ωριμάσει μέσα στην πρόβα και πάντα δίνει χώρο να δοκιμάσουμε και να προτείνουμε. Μας δείχνει εμπιστοσύνη κι εν τέλει κι οι ηθοποιοί νιώθουμε ασφαλείς να αφεθούμε. Δεν ξέρω αν οφείλεται μόνο στο ότι είναι ηθοποιός και δασκάλα υποκριτικής ή και στο ότι είναι ένας πολύ καλός και γλυκός άνθρωπος!
Αντώνης Καρναβάς: Αυτό έχει πάντοτε ενδιαφέρον. Υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση. Ενας σκηνοθέτης που είναι και ηθοποιός ξέρει πολύ καλά και τους δύο κόσμους και μπορεί να σε βοηθήσει από μέσα. Εχουμε μια πάρα πολύ καλή συνεργασία με την Έφη.
Είμαστε πολύ ειλικρινείς και δεν φοβόμαστε τη σύγκρουση. Δεν φοβόμαστε να γίνουμε δυσάρεστοι ο ένας στον άλλο προκειμένου να υπερασπιστούμε την αλήθεια. Την αγαπώ πολύ και της είμαι βαθιά ευγνώμων γι’ αυτό και για όλη την εμπειρία και συνάντησή μας.
& Αναλυτικές πληροφορίες για την παράσταση ΕΔΩ
Του Κυριάκου Κουρουτσαβούρη, 4/12/2024