Είδαμε την παράσταση «Όνειρο στο Κύμα» – «Έρως Ήρως» στο Θέατρο Αθηνών
Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, ο Σκιαθίτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, έγραψε -μεταξύ άλλων- αυτούς τους δύο μονολόγους για τον έρωτα. Αντισυμβατικός και απείθαρχος από παιδί, ο νεαρός συγγραφέας χρησιμοποίησε το δικό του προσωπικό λόγιο σχήμα για να προσεγγίσει το αναγνωστικό κοινό, που εκείνη την εποχή ήταν ούτως ή άλλως περιορισμένο. Με γλώσσα αμιγώς καθαρευουσιάνικη, αλλά ρεαλιστική, με λαϊκούς τοπικούς ιδιωματισμούς. Ο Παπαδιαμάντης κατάφερε να μεταφέρει στον γραπτό του λόγο το αίσθημα της παιδικότητας που στερήθηκε στην ενήλικη ζωή του, με εμφανή την παρουσία των πατρογονικών του επιρροών.
Στο πρώτο έργο «Όνειρο στο Κύμα», ο έρωτας-πειρασμός κυριεύει τον νέο, που παλεύει να υπερνικήσει τον πόθο του, τον αδύναμο εαυτό του και τον ανεκπλήρωτο τελικά έρωτα, χάρις στις θεμελιώδεις αρχές του, τις βαθύτατες χριστιανικές του πεποιθήσεις και τις λογοτεχνικές συγκυρίες (που ο ίδιος δημιουργεί).
Και το δεύτερο έργο «Έρως-Ήρως» είναι μία χαρακτηριστική αυτo-αφήγηση ενός ανθρώπου (του ιδίου), που περνά από την ανέμελη ζωή της επαρχίας στο απαιτητικό περιβάλλον της πρωτεύουσας. Ο απλοϊκός βοσκός μεταμορφώνεται σε ώριμο δικηγόρο, υποστέλλοντας καθημερινά την πραγματική του ελευθερία, χάνοντας έτσι τις λεπτές ισορροπίες. Ώσπου ο μεταφυσικός, ο ανέφικτος έρωτας των παιδικών του χρόνων, ξυπνά μνήμες κι εσωτερικές συγκρούσεις.
Και στα δύο έργα, η νιότη κι ο ρομαντισμός είναι ουσιώδεις. Αυθορμητισμός, αμήχανες στιγμές, ισχυρές ηθικές βάσεις κι ακόμη πιο αυστηρές επιλογές. Συμπαθείς όλοι οι ήρωες των ιστοριών ακόμη και οι αφανείς, που φαίνεται να καταπιέζονται από τους ηθικούς περιορισμούς της εποχής και της επαρχίας και θυσιάζουν νιάτα κι όνειρα στον βωμό ενός υποκριτικού καθωσπρεπισμού. Η χρονικότητα συχνά χάνεται στην αφήγηση, αφού ο συγγραφέας δεν επιτρέπει στη φθορά που επιφέρει ο χρόνος να αλλοιώσει τη σκοτεινή ψυχική ομορφιά και τη συναισθηματική ταύτιση.
Ο Παπαδιαμάντης (συγγραφέας – αφηγητής και ήρωας) είναι και στα δύο έργα ιδιαίτερα περιγραφικός και γλαφυρός. Πάνω σ΄ αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό πάτησε ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης και αφιέρωσε χρόνο στον συγγραφέα. Μόλις ξεκίνησε η παράσταση, μου δόθηκε η εντύπωση ότι θα παρακολουθούσαμε κάποιο είδος θεατρικού αναλογίου, με όσα αυτό συνεπάγεται (ανάγνωση-γνωριμία κειμένου, περιορισμένη σκηνοθετική παρέμβαση, κλπ.). Μόνο που δεν ήταν μια συνηθισμένη σκηνοθετημένη ανάγνωση, συνοδευόμενη από μηχανική αποστήθιση. Κάθε άλλο! Ήταν ξεκάθαρα μια θεατρική παράσταση, βασισμένη σε βαθιά μελέτη του κλασικού κειμένου. Από την πλευρά του Αβδελιώδη διαφάνηκε η πρόθεση να αναδειχθούν τα βασικά χαρακτηριστικά του κειμένου, με την ιδιαίτερη γλώσσα και την πλούσια συγκινησιακά ψυχοσύνθεση/ψυχογραφία του ήρωα. Χωρίς υπερβολές, όπως αρμόζει στο μεγαλείο του Παπαδιαμάντη.
Όσον αφορά, δε, στη συμβολή του Θεμιστοκλή Καρποδίνη, απέδειξε ότι συναισθάνθηκε το ύφος του συγγραφέα και βίωσε σε όλο το εύρος τους προβληματισμούς και τις ανάγκες του και δεν περιορίστηκε στο στενό πλαίσιο της κριτικής κατανόησης του γραπτού κειμένου. Σπουδαίο υποκριτικό κατόρθωμα για τον Καρποδίνη η απόδοση της συμβολικής ποιητικής του Παπαδιαμάντη. Με διαρκείς αυξομειώσεις στην ένταση της φωνής και αυτόν τον ιδιαίτερο τονισμό των λέξεων, δημιούργησε το έντονα συγκινησιακό περιβάλλον, που προϋποθέτει το έργο. Κι αυτό το εγχείρημα είναι πάντα μια καλή ευκαιρία να έρθουμε κοντά σ΄ αυτό το μεγαθήριο της νεο-Ελληνικής λογοτεχνίας, τον ερωτικό κι απόκοσμο Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Δεν είναι καθόλου τυχαία η διπλή υποψηφιότητα (Σκηνοθεσίας Ελληνικού Έργου & Ερμηνείας Ηθοποιού) στα Βραβεία «Κάρολος Κουν» 2022 (θεατρική περίοδος 2020-21), για Αβδελιώδη και Καρποδίνη, αντίστοιχα.
Προτείνεται χωρίς κανένα δισταγμό ή αμφιβολία στους λάτρεις του Παπαδιαμάντη (κι όχι μόνο).
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο άρθρο https://all4fun.gr/psyxagogia/theatre/parastaseis/88457-oniro-sto-kima-eros-iros-papadiamantis-avdeliodis-theatro-athinon.
Γράφει η Βικτώρια Πέππα.