Μνήμη είναι η διαδικασία του ανθρώπου να θυμάται τις εμπειρίες, τις εντυπώσεις, τις γνώσεις που αποκομίζει. Ανάμνηση είναι επαναφορά στη μνήμη προσωπικών βιωμάτων ορισμένης χρονικής στιγμής του παρελθόντος
Στην Αρχαία Ελλάδα, μνήμη και ανάμνηση ήταν δύο απολύτως ξεχωριστές έννοιες. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είχαν η κάθε μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη λειτουργία μιας και η Μνήμη αφορά και σχετίζεται με την παρούσα ζωή μας ενώ η Ανάμνηση αναφέρεται στην ανάκληση γεγονότων και καταστάσεων από το παρελθόν, που όμως βρίσκονται βαθιά κρυμμένα στην ψυχή μας. Συνοπτικά η μνήμη έχει να κάνει περισσότερο με το μυαλό και η ανάμνηση με την καρδιά. Σήμερα και οι δύο έννοιες είναι συγκεχυμένες και τις περισσότερες φορές δυσκολεύεσαι να τις διακρίνεις.
Όμως αρκετά με τον “Αριστοτελικό Διαλόγισμό”.Ίσως και να μην ασχολούμασταν και καθόλου, εάν δύο παραστάσεις νεοελληνικών έργων που παίζονται αυτές τις ημέρες δεν μας έδιναν το ερέθισμα για αυτό. Δύο παραστάσεις που οι βασικοί πρωταγωνιστές τους είναι η Μνήμη και η Ανάμνηση και το πόσο καταλυτική είναι η επιρροή τους στη λειτουργία του μυαλού και του ψυχισμού του ανθρώπου, στη διαμόρφωση τελικά της ίδια της ζωής, του χαρακτήρα και της συνείδησης του: “Πατρίδα τώρα – 8 ώρες και 35 λεπτά” της Φωτεινής Τσαλίκογλου σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη στο Θέατρο Σταθμός και “Βούβα” της Ελένης Γκασούκα σε σκηνοθεσία της ίδιας στο Σύγχρονο Θεατρο.
Δεν είναι ίσως καθόλου τυχαίο, ότι και τα δύο έργα είναι σύγχρονα, γραμμένα σε μια περίοδο βαθύτατης κρίσης της κοινωνίας και των αξιών και τα δύο έχουν ως αφετηρία τους το ζήτημα της μετανάστευσης , το όνειρο νέου τόπου προσδόκιμου της ευτυχίας: στο μεν “Πατρίδα τώρα” η μετανάστευση στην Αμερική και η παλιννόστηση στην Ελλάδα, στο δε “Βούβα” το όνειρο του κατοίκου του χωριού για ζωή στην πόλη και του κατοίκου της πόλης για ζωή στο χωριό.
Στο “Πατρίδα τώρα” ο ήρωας είναι ένας άντρας στοιχειωμένος με τις αναμνήσεις και την βασανισμένη και βασανιστική ιστορία της οικογένειάς του, δεμένος με τη γιαγιά και την αδερφή του που επιστρέφει στην πατρίδα Ελλάδα, τρίτης γενιάς μετανάστης, από την Αμερική. Στο “Βούβα” ήρωες είναι ένας άντρας και μια γυναίκα, οι οποίοι έχουν απομείνει μόνοι παρέα με τις αναμνήσεις τους, τα λάθη και τα πάθη τους, και οι οποίοι συναντιούνται με δικαιολογία και πρόφαση το γάμο, με βαθύτερο σκοπό όμως να απαλλαγούν από όλα αυτά που τους στοιχειώνουν μεσω της μετοίκησης σε ένα διαφορετικό περιβάλλον.
Και στα δύο έργα, οι μνήμες και οι αναμνήσεις, κινούν και δημιουργούν τις παραστάσεις, αναδεικνύονται ως απαραίτητα στοιχεία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και λειτουργίας που ο άνθρωπος δεν μπορεί να αγνοήσει, να αποφύγει και να ζήσει χωρίς αυτές. Γιατί τελικά είμαστε η ιστορία μας, οι αναμνήσεις μας, οι μνήμες μας. Και μόνο όταν συμφιλιωθούμε με αυτές, μπορούμε να προχωρήσουμε πιο πέρα, και να πάψουμε να “βασανιζόμαστε”.
“Πατρίδα τώρα: 8 ώρες και 35 λεπτά” της Φωτεινής Τσαλίκογλου σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη στο Θέατρο Σταθμός
Η παράσταση παρουσιάστηκε περσι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αναλόγιο του Θεάτρου Τέχνης και είναι πραγματικά ευτύχημα που ο δημιουργός της Μάνος Καρατζογιάννης, νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Σταθμός, αποφάσισε να την εντάξει στο πρόγραμμα του Θεάτρου.
Ένα σπουδαίο κείμενο, νεοελληνικής γραφής, που μέσα σε ατμόσφαιρα βαθύτατης συγκίνησης, ο Τζόναθαν στη διάρκεια του ταξιδιού του γυρισμού του από Αμερική στην Αθήνα, αναβιώνει και ξαναζεί μέσα στο μυαλό του (και επί σκηνής για εμάς) την ιστορία της οικογένειας του, το δέσιμό του με τη γιαγιά του, τη βαθύτατη αγάπη για την αδερφή του, τις συγκρούσεις με τη μητέρα του και μέσω όλων αυτών την ίδια την ιστορία της Ελλάδας. Το παρελθόν επιστρέφει σε αυτές τις 8 ώρες και 35 λεπτά που διαρκεί το αεροπορικό ταξίδι, για να προσδιορίσει το μέλλον.
Ο Μάνος Καρατζογιάννης, κρατώντας για τον εαυτό του, το ρόλο του Τζόναθαν, μας οδήγησε με υγρά μάτια, αλλά ακόμα πιο “δακρυσμένη” ψυχή σε αυτό το “προσωπικό” οδοιπορικό, που όμως η ιστορία το έκανε κοινό σε χιλιάδες Έλληνες που μετανάστευσαν, που το κάνει κοινό σε εκατομμύρια ανθρώπους που μεταναστεύουν ανά τη γη. Η Κατερίνα Χέλμη, γιαγιά του, γλυκειά και συγκινητική, καθισμένη σε πολυθρόνα διηγείται τη ζωή της ηρωίδας της, σαν παραμύθι στα εγγόνια της, ανασύροντας από τη μνήμη της όλα όσα έζησε. Είναι συγκλονιστική όταν ομολογεί πως “..ποτέ δεν ένοιωθαν πιο κοντά στον τόπο τους, παρά μόνον όταν ήταν μακριά του”. Η Μάρω Παπαδοπούλου, (την είδα την ίδια ημέρα σε μια άλλη εξίσου πηγαία ερμηνεία στο Lolita reversed του Χρήστου Καρασαββίδη στο Θέατρο Επί Κολωνώ), πραγματικά σπουδαία στο ρόλο της μητέρας του, βασανίζει και βασανίζεται χαμένη στο δικό της ψυχισμό, στον κυκεώνα των δικών της αποφάσεων και χειρισμών. Και στο βάθος, ψηλά, ολοζώντανη στο μυαλό του, η αγαπημένη, πεθαμένη αδερφή του, η Αναστασία Ραφέλα Κονίδη, εύθραυστη και αέρινη να είναι το σημείο αναφοράς του και μόνιμος συνομιλητής του.
Η μεγάλη Γερμανίδα τραγουδίστρια, Λάλε Άντερσεν, κάνει απόλυτα αισθητή την παρουσία της σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, ενώ η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι σε συνδυασμό με την προβολή στιγμών της Ελληνικής ιστορίας, οδηγεί κοινό και ηθοποιούς σε ατμόσφαιρα μυσταγωγίας.
Θεωρώ ότι η συγκεκριμένη παράσταση πρέπει να μπει στα “οπωσδήποτε” της φετινής θεατρικής σαιζόν” Πληροφορίες μπορείτε να δείτε ΕΔΩ
“Βούβα” της Ελένης Γκασούκα, σε σκηνοθεσία της ίδιας στο Σύγχρονο Θέατρο
Σε ένα ρουστίκ περιβάλλον, σπίτι της ελληνικής επαρχίας, που έχει στήσει ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης, η Φωτούλα υποδέχεται τον Θωμά από την Αθήνα με στόχο τη γνωρίμια και τη σύναψη γάμου. Είναι και οι δύο ολομόναχοι στη ζωή, ή μήπως όχι? Εκείνη φαινομενικά μένει μόνη, έχει όμως συγκατοίκους της, όλες τις αναμνήσεις των ανθρώπων που έζησαν δίπλα της και σημάδεψαν τη ζωή της, Και ο Θωμάς δεν έρχεται μόνος. Κουβαλάει μαζί του, τις δικές του αναμνήσεις, τους δικούς του βραχνάδες, Και όλοι και όλα, η Φωτούλα, ο Θωμάς και οι αναμνήσεις τους, μπλέκονται γλυκά, αποτυπώνοντας με τόσο εύστοχο τρόπο όλες τις διεργασίες που συντελούνται μέσα στο ανθρώπινο μυαλό.
Η Ελένη Γκασούκα, έγραψε το κείμενο, και δημιούργησε την παράσταση με κωμική και δραματική ατμόσφαιρα. Χιούμορ και δράμα ισορροπημένα, ταιριαστά, έρχονται το ένα σαν συνέχεια και αποτέλεσμα του άλλου, έτσι ακριβώς όπως είναι η ζωή του Ανθρώπου: ένας αέναος κλαυσίγελος, μια ατέλειωτη διαδοχή αισθήσεων και συναισθημάτων. Οι ήρωες της, είναι απλοί καθημερινοί, με τα λάθη, τα πάθη, τα σφάλματα, τις επιλογές τους, δεν είναι καθόλου εξιδανικευμένοι, δεν είναι καθόλου ήρωες και οι αναφορές τους είναι τα απλά και καθημερινά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου.
Η συγγραφέας και σκηνοθέτης, ευτύχησε να δει το έργο της να ενασαρκώνεται από σπουδαίες ερμηνείες: H Νάντια Κοντογεώργη, χτίζει την ιδιοσυγκρασία της Φωτούλας, προσδίδοντας της ρεαλιστική απλότητα, με χιούμορ και με χωριάτικη αφέλεια αλλά και “καπατοτσύνη”. Ο Νίκος Αρβανίτης, εξαιρετικός στην έκφραση του στριμωγμένου και βαθύτατα πιεσμένου από την ίδια τη ζωή του, Αθηναίου Θωμά. Η Μαρία Αντουλινάκη, απλά εξαιρετική ως ανάμνηση της μάνας της Φωτούλας, ξετυλίγει το μοναδικό ταλέντο της να κυριεύει τη σκηνή και να επιβάλλει την παρουσία της . Το ίδιο απολαυστικός και ο Κωνσταντίνος Καϊκής στο ρόλο του συνέταιρου του Θύμιου, ενώ και ο Κρις Ραντάνοφ, αποδεικνύεται ιδανικός ερμηνευτής του χωρικού παντρεμένου, που η Φωτούλα διατηρεί παράνομη σχέση. Μαζί τους ειναι οι Χρήστος Γεωργαλής (ως Ιρακινός πρόσφυγας με ένα άκρως σαρκαστικό μονόλογο), Καίτη Ιωαννίδου και Αναστασία Μανιάτη., ενω η μουσική της παράστασης είναι ζωντανή από το κλαρίνο που παίζει ο Γιώργος Κοτσίνης.
Μια πραγματικά γλυκόπικρη παράσταση που δεν πρέπει να χάσετε. Πληροφορίες μπορείτε να δείτε ΕΔΩ
γράφει ο Κώστας Ζήσης