Σε μια συνεχή άρνηση του εδώ και τώρα, όπου αναζητούμε το πριν και το μετά, εξωραϊζουμε το παρελθόν και επενδύουμε όλες τις ελπίδες μας στο μέλλον. Έτσι το παρόν δραπετεύει και εμείς κοιμόμαστε τον μακάριο ύπνο της άγνοιας.
Οχυρωνόμαστε πίσω από πόρτες και παράθυρα, αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους ως θέαμα.
Η ζωή,όμως, είναι τόσο εύθραστη, άρα και τόσο γλυκιά, όπως μας αναφέρει η Σοφία Μαραθάκη, που μας εισάγει στο «Εσωτερικό» του Μόρις Μαίτερλινγκ. Η παράσταση της παίχθηκε με επιτυχία πέρσι στο θέατρο του Νέου Κόσμου και θα συνεχιστεί και φέτος στο ίδιο θέατρο.
– Γιατί επέλεξες να σκηνοθετήσεις ένα δύσκολο έργο γεμάτο συμβολισμούς του Μαιτερλινκ. Πόσο σε δυσκόλεψε το όλο εγχείρημα και αν ναι σε ποια σημεία;
Όταν πρωτοδιάβασα το κείμενο, ήθελα να το διαβάζω και να το ξαναδιαβάζω…Άρχισα να ανακαλύπτω το σύμπαν του συγγραφέα, να διαβάζω τα υπόλοιπα έργα του, τα πεζά του. Στη διάρκεια αυτής της γνωριμίας με τον συγγραφέα, αισθανόμουν ότι έβαζε σε λόγια σκέψεις, συναισθήματα και βιώματα δικά μου και πανανθρώπινα. Ο θάνατος είναι ένα ζήτημα που μας απασχολεί όσο και η ίδια η ζωή. Αυτή η λεπτή γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πολύ τα τελευταία χρόνια. Επίσης θίγεται το θέμα της γνώσης και της άγνοιας, του πως κάτι που είναι πλέον γεγονός, εφόσον δεν το γνωρίζω, δεν ανήκει ακόμα στον κόσμο μου, δεν επηρεάζει τη ζωή μου μέχρι να το μάθω.
– Πόσο επίκαιρος θεωρείς ότι είναι ο Μαίτερλινκ; Πώς και γιατί επέλεξες το συγκεκριμένο του έργο;
Ο Μαίτερλινκ δεν είναι επίκαιρος. Είναι διαχρονικός. Δεν ασχολείται με κοινωνικές δομές της μοντέρνας και μεταμοντέρνας εποχής. Ασχολείται με αρχετυπικούς φόβους κι απορίες, ασχολείται με τα αιώνια ερωτήματα που βασανίζουν την ύπαρξη μας κι εξυμνεί την καθημερινότητα, τη ρουτίνα, αυτό που συνήθως περνά απαρατήρητο. Συχνά σκέφτομαι πόσο μεγάλη παγίδα είναι η ευδαιμονία, η αίσθηση της ασφάλειας, η πίστη ότι μπορούμε να φυλακίσουμε τις στιγμές της ευτυχίας. Ζούμε σε μια συνεχή άρνηση του εδώ και τώρα. Αναζητούμε συνεχώς το πριν και το μετά. Εξωραϊζουμε το παρελθόν κι επενδύουμε όλες τις ελπίδες μας στο μέλλον. Έτσι το παρόν δραπετεύει κι εμείς κοιμόμαστε τον μακάριο ύπνο της άγνοιας. Είμαστε ανελέητα θνητοί . Πεισματικά όμως συνεχίζουμε να οχυρωνόμαστε πίσω από πόρτες και παράθυρα, πίσω από ταυτότητες και ιδιότητες, εθνικότητες, φυλές και πατρίδες. Αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως θέαμα, τους άλλους ως θέαμα αλλά η φύση, η τυχαιότητα, η θνητότητα είναι πάντα εδώ.
– Τι μηνύματα θέλετε να περάσετε στο θεατή φεύγοντας από την παράσταση;
Δεν ξέρω αν θέλω να περάσω κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα. Θέλω να επικοινωνήσει με ένα κείμενο που είναι σαν προσευχή. Με μια σκηνική δράση που δεν ξέρει αν αποφεύγει ή αν αναζητά τη λύτρωση μέσω της γνώσης. Θέλω να θυμηθεί πόσο σημαντικό, ζωτικό κι όμορφο μπορεί να είναι το να πίνεις ένα ποτήρι νερό, ή να λαμβάνεις ένα φευγαλέο χάδι. Η ζωή είναι τόσο εύθραυστη γι’ αυτό και τόσο γλυκιά!
– Ποια ήταν η ανταπόκριση του κόσμου πέρσι; Τι σας έλεγε ο κόσμος μετά την παράσταση; Σκεφτόσουν όταν το ξεκινούσατε πέρσι πως θα είχε τέτοια αποδοχή;
Υπήρξαν θεατές που αναρωτιούνταν τι συνέβαινε. Το έργο έχει δράση αλλά δεν έχει πλοκή. Δε συμβαίνει σχεδόν τίποτα. Τα πάντα συμβαίνουν μέσα στα πρόσωπα. Ως επί το πλείστον οι αντιδράσεις των θεατών ήταν ενθουσιώδεις γι’ αυτό και πήραμε την απόφαση να επαναλάβουμε το όλο εγχείρημα για συγκεκριμένο αριθμό παραστάσεων.
– Τελικά πόσο εύκολο θεωρείται να είναι κάποιος αγγελιοφόρος ενός θανάτου και εσύ πως θα έπραττες αν βρισκόσουν στη θέση του ήρωα; Εντέλει είναι καλύτερα να βρίσκεται κάποιος ευτυχή στην άγνοια του ;
Το πόσο εύκολο ή δύσκολο εξαρτάται από το ποιός είσαι. Αν είσαι νέος ή ηλικιωμένος, υγιής ή άρρωστος, αν γνωρίζεις ή όχι το νεκρό, αν γνωρίζεις ή όχι την οικογένεια, αν έχεις συναίσθηση ότι ο θάνατος σε χωρίζει οριστικά από αυτό που ονομάζουμε ζωή. Δεν υπάρχει καλύτερο και χειρότερο. Η άρνηση της πραγματικότητας, η αντίσταση στο γεγονός, η μη αποδοχή του νέου, το βάρος της αποστολής, όλα αυτά τα ζούμε όλοι. Επιλέγουμε ανάλογα με τις δυνάμεις μας, τη στιγμή, τον παραλήπτη τι θα κάνουμε. Αν ρωτάς εμένα θα σου πω πως προτιμώ τη γνώση από την άγνοια.
– Μίλησε μας για την τόσο έξυπνη και ευρηματική επιλογή με τα αιωρούμενα παράθυρα. Σε τι εξυπηρετούν για να καταλάβει και ο απλός θεατής;
Τα αιωρούμενα παράθυρα προέκυψαν αρχικά από σκηνογραφική ανάγκη. Τα 3 παράθυρα αναφέρονται συνεχώς στο κείμενο. Αρχικά λοιπόν χρειαζόμασταν 3 παράθυρα. Παράθυρα που χωρίζουν αλλά και δεν χωρίζουν, που προστατεύουν αλλά και δεν προστατεύουν. Που μπορεί να τα πάρει ο άνεμος.Δεν θα ήθελα να εξηγήσω περαιτέρω, αλλά σκεφτείτε πόσες φορές νομίζουμε ότι είμαστε ασφαλείς πίσω από τους τοίχους του οχυρωμένου μας σπιτιού, πόσο αισθανόμαστε δυνατοί μέσα το κατασκευασμένο καβούκι μας, και πόσο εύκολα όλη αυτή η ψευδαίσθηση ασφάλειας καταρρίπτεται με ένα τηλεφώνημα, ένα σημείωμα κάτω από την πόρτα, ένα αναπάντεχο χτύπημα του κουδουνιού, την είσοδο ενός κλέφτη, μια πλημμύρα ή έναν σεισμό. Ποτέ δεν είμαστε απόλυτα ασφαλείς. Είμαστε διάτρητοι, ακροβατούμε καθημερινά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Δεν πειράζει, είμαστε θνητοί! Δεν μπορούμε να χωρισουμε την προσωπική μας μοίρα από την πανανθρώπινη θνητή φύση μας. Στα ακραία σημεία της γέννησης και του θανάτου είμαστε όλοι ίδιοι.
– Εξήγησε μας σε τι αποσκοπεί η πρωτότυπη επιλογή που χρησιμοποιείται στο τέλος ώστε η έκβαση της υπόθεσης και οι αντιδράσεις των ηρώων να δίνονται σε τρίτο πρόσωπο;
Αποσκοπεί στο να τονίσει πως μπορεί να είμαι το υποκείμενο και το αντικείμενο ταυτόχρονα. Πως μπορώ να βιώνω αλλά και να περιγράφω αυτό που συμβαίνει. Πως ο χρόνος παίζει μαζί μου και με καθιστά πότε θεατή και πότε θέαμα. Σίγουρα έχει να κάνει και με την εποχή μας, με την επαφή με την τηλεόραση, με την ανάγκη να βιώνουμε συναισθηματικές εξάρσεις παρατηρώντας τον πόνο των άλλων. Η κοινωνία μας έχει κάτι το κανιβαλλιστικό. Το θέαμα (τηλεόραση, ταινίες, video games), η κατασκευασμένη πραγματικότητα, ξυπνά τον ανθρωποφάγο μέσα μας. Επίσης η αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο δημιουργεί μια απόσταση ανάμεσα σε μας τους ίδιους και σε αυτό που μας συμβαίνει. Αυτή η απελπισμένη ανάγκη για απόσταση είναι κάτι που με ιντριγκάρει πολύ.
& Αναλυτικές λεπτομέρειες για το Εσωτερικό ακολουθούν στον σχετικό σύνδεσμο: http://www.all4fun.gr/fun/theater/9166-maurice-maeterlinck-.html
Tης Ιωάννας Σουλελέ, 12/10/2014