«Όταν», μια σκηνική αλληγορία βασισμένη σε διηγήματα του Ευθύμη Φιλίππου, στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα (Bar).
Αν δεν είχα λατρέψει το ιδιαίτερο βλέμμα με το οποίο ο Ευθύμης Φιλίππου αντιλαμβάνεται και σκιαγραφεί τον κόσμο μέσα από τα σενάρια των ταινιών που δημιούργησε μαζί με τον Γιώργο Λάνθιμο, όπως τα «Κυνόδοντας», «Άλπεις», “The Lobster”, “Chevalier”, «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού», “Pity”, “And” και “Kinds of kindness”, σίγουρα θα τον λάτρευα για τη μοναδική παράσταση «Ετυμολογίες», μια αλληγορική βουτιά πάνω στη ρευστότητα, την αμφισημία, και τον πλουραλισμό των νοημάτων της ελληνικής γλώσσας, και πώς αυτή την επικοινωνούμε ειδικά όσον αφορά την εθνική ταυτότητα, που παρουσιάστηκε πέρσι το καλοκαίρι στο Μέγαρο Παλαιάς Βουλής. Έκτοτε, προσπαθώ να μη χάνω καμιά δημιουργική του παραγωγή.
Μόλις, λοιπόν, είδα την πρόταση του All4Fun σχετικά με τη μεταφορά διηγημάτων του Ευθύμη Φιλίππου σε μορφή παράστασης, δε θα μπορούσα παρά να ενθουσιαστώ με την ιδέα. Ιδέα, της ταλαντούχου ηθοποιού Νατάσας Παπανδρέου, απόφοιτου της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου και του τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, που μετουσιώνει τον μαγικό κόσμο του Φιλίππου σε μια σκηνική αλληγορία καθιστώντας την μια παράσταση-εμπειρία που καθηλώνει, αναστατώνει και προκαλεί έντονες σκέψεις για την εποχή της ακραίας προβολής και της βίας που καταναλώνουμε καθημερινά.
Το «Όταν» δεν είναι μόνο ο τίτλος της παράστασης, αλλά ταυτόχρονα ο τίτλος και το σκηνικό ενός σουρεαλιστικού τηλεπαιχνιδιού, που λαμβάνει χώρα στο bar του Τεχνοχώρου Φάμπρικα, κάτι που κάνει την όλη ατμόσφαιρα ακόμη πιο σουρεαλιστική, καθώς το χρυσό σκηνικό του bar ταιριάζει απόλυτα με την ψεύτικη χρυσόσκονη των τηλεοπτικών show. Σε αυτό λοιπόν, το στημένο τηλεοπτικό παιχνίδι, φιλοξενούνται άγνωστοι άνθρωποι που μοιράζονται προσωπικές τους ιστορίες, όχι από ενδιαφέρον για την αλήθεια τους, αλλά για τη δίψα του κοινού να καταναλώσει δράμα, πόνο και αμηχανία ως θέαμα και αυτοί να αντλήσουν δημοσιότητα ξεγυμνώνοντας ό,τι πιο μύχιο και προσωπικό έχουν, ακόμη και μια δολοφονία, και στη συγκεκριμένη περίπτωση τη δολοφονία και βεβήλωση του νεκρού σώματος αδερφού. Ο Πιερ, ο καλεσμένος του show, δολοφονεί και σκυλεύει το σώμα του νεκρού του αδελφού, θυμίζοντας όχι μόνο τη βιβλική ιστορία των Άβελ και Κάιν, αλλά και τις άπειρες καθημερινές εμπειρίες, όπου η ανθρώπινη ζωή έχει γίνει τόσο αναλώσιμη και μηδαμινή. Μου θύμισε, πραγματικά, τη βεβήλωση των νεκρών των Τεμπών. Η σκληρή αυτή πραγματικότητα παρουσιάζεται με μαύρο χιούμορ, διαρκή ανατροπή και μια αίσθηση παραλόγου που σοκάρει και προβληματίζει, καθώς θολώνει τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το κατασκευασμένο, καλώντας το κοινό να αναρωτηθεί πόσο θεατές και πόσο συμμετέχοντες είμαστε τελικά στην ίδια μας τη ζωή, σε μια εποχή που η μανία για τη δημοσιότητα, την τηλεοπτική εκμετάλλευση της ανθρώπινης εμπειρίας και την εμμονή του κοινού με την προβολή της ασημαντότητας, έχει ξεπεράσει τη λογική των 15 λεπτών φθηνής δημοσιότητας που είχε προφητεύσει ο Andy Warhol και έχει γίνει μια εφιαλτική πραγματικότητα.
Η ατμόσφαιρα της παράστασης είναι δυστοπική, αλλά τόσο γνώριμη που κάνει τον θεατή να αναρωτηθεί αν πρόκειται για ένα φανταστικό μέλλον ή για έναν παραμορφωμένο καθρέφτη του σήμερα. Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι καθηλωτικές. Οι δύο παρουσιαστές (Ηλίας Βογιατζηδάκης και Νατάσα Παπανδρέου) ενσαρκώνουν αριστουργηματικά τη φιγούρα του ψυχρού, επιφανειακού τηλεοπτικού «προστάτη», που νοιάζεται για τις λεπτομέρειες, ενώ κατ’ ουσίαν τις χρησιμοποιούν ως πιπεράτο στοιχείο στον όλο αγώνα για τηλεθέαση. Πιο συγκεκριμένα, η Νατάσα Παπανδρέου αντιπροσωπεύει έναν χαρακτήρα με έντονα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα, αναδεικνύοντας την εσωτερική του συγκρουσιακή σχέση τόσο με τον γύρω της κόσμο, όσο και την ίδια της την ψυχοσύνθεση, ενώ ο Ηλίας Βογιατζηδάκης, ενισχύει την ένταση και την αλληλεπίδραση των χαρακτήρων, θυμίζοντας ένα ξεχαρβαλωμένο, δυσαρμονικό και δυσλειτουργικό γιν και γιαν, που όσο προχωράει το show γίνεται όλο και πιο εκγκυβωτικό και σχεδόν απαθές. Μαζί τους, ο Δημήτρης Όντος στον ρόλο του Πιερ δίνει μια βαθιά σχιζοφρενική, σχεδόν απάνθρωπη διάσταση στην αφήγηση με τον ιδιαίτερο εκφραστικό του τρόπο. Στην αρχή μειλίχιος, σαν ένα καθημερινό μικροαστικό ανθρωπάκι και μετά σχεδόν μανιοκαταθλιπτικό με έντονα ξεσπάσματα οργής και μίσους, όταν βλέπει πως η ιστορία του δεν τραβάει το κοινό, δεν πουλάει. Η σκηνοθεσία της Παπανδρέου και η δραματουργική επεξεργασία του Μελιτόπουλου απογειώνουν το έργο, κάνοντάς το ένα καμπανάκι αφύπνισης για το πού μπορεί να οδηγήσει η δίψα για τηλεθέαση στην απόλυτη αποκτήνωση, καθώς μετατρέπει τη σκηνή σε ένα πεδίο κοινωνικού πειράματος, όπου η αφήγηση δομείται με τη χαρακτηριστική αποστασιοποίηση και το μαύρο χιούμορ του Φιλίππου. Οι ερμηνείες είναι απολύτως ευθυγραμμισμένες με τη φαινομενική ψυχρότητα του κειμένου, δίνοντας χώρο στη σκέψη του θεατή να πλάσει το δικό του νόημα μέσα από την αποδόμηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το «Όταν» δεν είναι μια απλή παράσταση -είναι μια δυνατή θεατρική γροθιά, που προκαλεί, ενοχλεί και μας καλεί να αναλογιστούμε τον ρόλο μας σε αυτό το σκληρό τηλεοπτικό παιχνίδι, που λέγεται ζωή. Ένα έργο που δεν πρέπει να χάσετε και αυτό γιατί, η παράσταση δεν δίνει εύκολες απαντήσεις -αντίθετα, θέτει ερωτήματα που παραμένουν και μετά το τέλος της, όπως άλλωστε κάθε γνήσιο καλλιτεχνικό έργο, που σέβεται τον εαυτό του. Πόσο απέχει το θέαμα από την πραγματικότητα; Πόσο ηθικό είναι να παρακολουθούμε τη βία ως ψυχαγωγία; Και, τελικά, ποιος έχει τον έλεγχο στην αφήγηση της ίδιας μας της ιστορίας; Αν είστε γνώστες του ιδιαζόντως διανοητικού σύμπαντος του Ευθύμη Φιλίππου θα το λατρέψετε, αν τώρα δεν είστε γνώστες δε θα σας αφήσει αδιάφορο. Ίσα ίσα θα προβληματιστείτε για τη φύση και τα έργα του ανθρώπου, που είναι ικανός για τα καλύτερα αλλά και τα πιο αχρεία.
Ευχαριστώ πολύ τον Δημήτρη Κοτσίφη για την πρόσκληση και για την ευκαιρία να αποτυπώσω στις παραπάνω παραγράφους τις εντυπώσεις μου από αυτή την παράσταση, που παρουσιάζεται Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15, στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα (Bar), Μεγ. Αλεξάνδρου 125 και Ευρυμέδοντος, Κεραμεικός, Αθήνα (Τηλέφωνο: 2103411651, E-mail: be.with.fabricart@gmail.com, Site: www.fabricaathens.gr, Facebook page: www.facebook.com/FabricaArtspace.)
Για περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://all4fun.gr/psyxagogia/theatre/parastaseis/90848-otan-efthimis-filippou-natasa-papandreou-fabrica
Της Αναστασίας Κούκη, 19/2/2025