Ο Μάρκ Μέντοφ γράφει αυτό το θεατρικό του έργο το 1979 επηρεασμένος από την γνωριμία του (η οποία τον καθόρισε) με την κωφή ηθοποιό Φίλις Φρέλιχ, το 1977.
Ανέβηκε για πρώτη φορά στο Playwriths Lab του Πανεπιστημίου του Νέου Μεξικού, και το 1980 στο Μπρόντγουεϊ με την ίδια την Φρέλιχ να πρωταγωνιστεί.
Βραβεύτηκε με τρία βραβεία ΤΟΝΥ και το 1986 μεταφέρεται στην μεγάλη οθόνη σε σενάριο του ίδιου του Μέντοφ και του Χέσπερ Άντερσον, σε σκηνοθεσία της Ράντα Χάινς και πρωταγωνιστές τους Γουίλιαμ Χάρτ και την κωφή ηθοποιό Μάρλι Μάτλιν που απέσπασε και το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου.
Στην Ελλάδα ανέβηκε για πρώτη φορά το 1981 στο Θέατρο ‘’Σούπερ Στάρ’’, από την Έλλη Λαμπέτη με συμπρωταγωνιστή της τον Λευτέρη Βογιατζή και σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη.
Το 2000 στο Θέατρο ‘’Αλάμπρα’’, το επαναφέρει ο Γιάννης Βούρος σε δική του μετάφραση και σκηνοθεσία, με τον ίδιο στον πρωταγωνιστικό ρόλο και την Πέγκυ Τρικαλιώτη, που έμελλε να δώσει μια ερμηνεία η οποία συζητήθηκε πολύ.
Το 2015 ο Γιάννης Βούρος το ξανανεβάζει, στο Θέατρο ‘’Βεάκη’’, αυτήν τη φορά με συμπρωταγωνίστρια του την Χρύσα Παππά, μια ακόμη σημαντική ερμηνεία από μέρους της. Το έργο, επίσης, ανέβηκε και στην Κύπρο το 2001 και το Δεκέμβριο του 2021.
Το έργο
Ο Τζέιμς Λιντς είναι καθηγητής λογοθεραπείας με ειδικότητα σε άτομα με προβλήματα ακοής και ομιλίας. Αναλαμβάνει τη διδασκαλία της νοηματικής σ’ ένα σχολείο κωφών. Εκεί θα γνωρίσει τη νεαρή, επίσης κωφή, Σάρα, που εργάζεται ως επιστάτρια. Αμέσως εκείνη του προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τη προσωπικότητά της, που στη συνέχεια εξελίσσεται σε έναν σφοδρό έρωτα, αν και η Σάρα αρχικά δεν ανταποκρίνεται.
Εκείνη ζει το στίγμα της περιθωριοποίησης, της απόρριψης, της κοροϊδίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ούσα κλεισμένη στη ‘’σιωπή της’’, απορρίπτει και αρνείται να ενταχθεί σε αυτόν τον ‘’φυσιολογικό’’ κόσμο που τόσο την έχει πληγώσει. Ο Τζέιμς από την άλλη επιχειρεί μια απέλπιδα προσπάθεια να φέρει την Σάρα στον κόσμο που εκείνη απεχθάνεται. Ο έρωτας ναι μεν τους ενώνει, ο πιεστικός όμως Τζέιμς που σώνει και καλά την πιέζει να μιλήσει, αρνούμενος όμως την έκφραση εκ μέρους της, των δικών της στόχων. Την αναγκάζει να φύγει, με αυτή του την συμπεριφορά και αφού εκείνη πλέον πιστεύει πως όλα όσα κάνει για αυτήν ο Τζέιμς είναι από οίκτο και όχι από πραγματική αγάπη.
Η σχέση τους διαρρηγνύεται και η Σάρα επιστρέφει στο πατρικό της και στη μητέρα της, προσπαθώντας να συμφιλιωθεί ξανά μαζί της. Ο Τζέιμς επιμένει και επιχειρεί να την ξανακερδίσει. Θα τα καταφέρει;
Η μακροσκελής, ίσως, εκ μέρους μου εισαγωγή, θεώρησα ότι ήταν αναγκαία για να σας δώσω το επί της ουσίας περιεχόμενο αυτού του έργου, που πραγματεύεται σε έντονα σκιαγραφημένο πρώτο πλάνο, την άρνηση των ανθρώπων, ημών ούτως ειπείν, να αποδεχτούμε την διαφορετικότητα και την απόλυτη ανάγκη μια μερίδας ανθρώπων να επικοινωνήσει. Στη προκείμενη θεατρική περιγραφή, τον αγώνα εκείνων που έχουν απώλεια ακοής να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο, ν’ “ακούσουν”, αλλά κυρίως ν’ “ακουστούν”, να συνομιλήσουν, έστω και μέσω της νοηματικής.
Και όμως, ακόμη και σήμερα, χωλαίνει και η αποδοχή και η συμπερίληψη ατόμων που διαφέρουν από εμάς. Και ο αποκλεισμός τους (ενίοτε και η απέχθεια), επιβάλλεται δια μέσου της σκληρότητας απέναντι τους. Αφού όλη αυτή η περιγραφή – αναφορά στο έργο του Μέντροφ εξαντλήθηκε, έρχομαι στην παράσταση που ‘παρακολούθησα “απνευστί”.
“Τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού (Children of a Lesser God)” δεν μπορούν να ενταχθούν ως θεατρικό έργο και βεβαίως ως παράσταση σε εκείνα που χαρακτηρίζονται ως ψυχαγωγικά. Γιατί απευθύνονται ευθύβολα στο θυμικό του θεατή.
Το να επανέλθει σε μια θεατρική σκηνή το έργο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσέγγιση, μια καινούρια πιο σημερινή ‘’ματιά’’, ώστε να προβάλει την καθ΄ημάς κοινωνική διαφοροποίηση. Και γράφω, αναφερόμενος σε αυτή, όχι γιατί από το 1977 που πρωτοπαρουσιάστηκε το έργο, έχουν αλλάξει σημαντικά και η αντιμετώπιση σε καίρια κοινωνικά θέματα, αλλά και σε και δομές.
Κάτι που απορρέει από την σκληρή αδυσώπητη πραγματικότητα που στον 21ο αιώνα διαβιούμε, με τόσους πολέμους γύρω μας, με την απαξία που η εξουσία, σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιμετωπίζει τους πολίτες και τους
υποχρεώνει για την προσωπική τους ασφάλεια να κλειστούν στο “καβούκι” τους. Να ασχολούνται με τα του ‘’οίκου’’ τους, τη διαβίωση τους, δημιουργώντας άτομα που έχουν απομακρυνθεί από την συνύπαρξη, την ώσμωση, την κατανόηση, και την εκπαίδευσή που δημιουργεί ημιμαθείς.
Με όλα αυτά τα στοιχεία κατά νου ένιωσα πως ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, τόλμησε και έκανε μια νέα απόδοση κειμένου, φέρνοντας το έργο πιο κοντά στην ελληνική πραγματικότητα. Αμέσως, αμέσως ο Τζέιμς έγινε Παύλος και η Σάρα ονομάστηκε Μαρία. Ο Δ. Παπαδόπουλος βρήκε και “φώτισε” όλες εκείνες τις ρωγμές που κάνουν το έργο αυτό να ξεχωρίσει, χωρίς να γίνεται σχοινοτενής, καθώς δημιούργησε μια παράσταση σφιχτή, με διαρκή και ενδιαφέρουσα δράση, με απόρριψη των όποιών φληναφημάτων ή κουραστικών περιγραφών.
Εξάλλου το έργο το ίδιο δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, επίσης δεν σκηνοθέτησε έτσι απλά. Μετέφερε στην θεατρική σκηνή με σωστές και καίριες δόσεις όλη την αγωνία, την απροκάλυπτη απόρριψη, τον αγώνα των κωφών ανθρώπων να συμπεριληφθούν ισότιμα στις κοινωνικές προσλαμβάνουσες. Με τις μελετημένες οδηγίες του δημιούργησε ένα σύνολο ηθοποιών που δεν υποκρίνονται ρόλους, αλλά τους ζουν. Γίνονται εκείνοι, εκείνες. Είναι επί σκηνής … εμείς!
Και το σημαντικότερο στοιχείο της παράστασης: Έφερε τις κυρίες Αρτεμησία Παντελάκη, που σε συνεργασία με την Άννα Λιάκου (Διερμηνέα ΕΝΓ), να διδάξουν την νοηματική γλώσσα, από τον Μάιο ακόμη (η παράσταση ανέβηκε στις 14 Οκτωβρίου) τους συμμετέχοντες ηθοποιούς.
Που, αυτοί/ες οι ηθοποιοί, μας συγκίνησαν ΚΑΙ μας εξέπληξαν. Για την αφοσίωση τους, την ικανότητα τους στο (δύσκολο εδώ) ύποκρίνεσται”, στην κατανόηση του βάθους των μηνυμάτων του έργου.
Η Ευσταθία Τσαπαρέλη δημιουργεί!!! Υπό το βάρος των προηγηθεισών σημαντικών ερμηνειών της Σάρας, (είπαμε, εδώ ως Μαρία), εκτινάσσει τον ρόλο σε μια διαθλαστική διάσταση. Με την συγκροτημένη (και καθόλου συγκρατημένη) ερμηνεία της, τη φανερή σκληρή δουλειά της κατανόησης της ύπαρξης ενός κωφού ατόμου σ’ έναν αρνητικό κόσμο.
Με τις ελεγχόμενες υποκριτικά εκρήξεις θυμού, όπως και με τις γλυκές στιγμές ευαισθησίας, όλα να αποτυπώνονται ρεαλιστικά στις εκφράσεις του προσώπου της, στις κινήσεις της, στην απόδοση της νοηματικής γλώσσας, στις σιωπές της, στις καίριες στιγμές της ελπίδας της Μαρίας για αποδοχή, στην απογοήτευση της, στην εκπληκτική σκηνή που κραυγάζει με άναρθρους λαριγκισμούς, υπερβατική στη σκηνή που απευθύνεται προς το κοινό, κατηγορώντας το για την αμείλικτη στάση του απέναντι της και των ομοιών της.
Ο Πάρης Θωμόπουλος ως Παύλος (στο πρωτότυπο Τζέιμς), πείθει με την υποκριτική του. ‘’Ενδυόμενος’’ τον δάσκαλο ορθοφωνίας, ξεπερνά τις υποκριτικές συμβάσεις, επιβάλλει με την ερμηνεία του τον χαρακτήρα που ακροβατεί μεταξύ του συναισθήματος και της επαγγελματικότητας.
Μεταξύ της σκληρής πραγματικότητας και του απρόσμενου για αυτόν Έρωτα, της επιβολής στη σχολή που διδάσκει, της ίσης μεταχείρισης των κωφών μαθητών, της συνύπαρξης ισάξια μαζί τους, με κορυφαία του υποκριτική στιγμή, όταν προσπαθεί να μετατρέψει τη Μουσική, το τραγούδι, σε κίνηση, ώστε να το αντιληφθεί η Μαρία και… όταν καταφέρνει να κάνει τους μαθητές του να τραγουδήσουν και να χορέψουν!
Εξαιρετικός ο Μιχάλης Γεωργακόπουλος στον ρόλο του αυστηρού διευθυντή της Σχολής, που επιμένει να μην αντιλαμβάνεται και να απορρίπτει τις μεθόδους που θέλει να εισαγάγει ο Παύλος στη διδασκαλία του, αντίθετος αρχικά με την ερωτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του Παύλου και της Μαρίας, πειστικότατος στις στιγμές που αρχίζει να αμφισβητεί την άτεγκτη (έως και δημοσιοϋπαλληλική) πεποίθηση του περί διδασκαλίας, πόσο μάλλον περί της αποδοχής της διαφορετικότητας.
Η Άντρια Ράπτη στον ρόλο της μητέρας της Μαρίας, με μια ερμηνεία επίσης συγκροτημένη και κατανοητή, καθώς αποκαλύπτει την αμφιλεγόμενη στάση της απέναντι στη κόρη της, που από την μια θέλει, λέει, να την προστατεύσει, με την άγνοιά της όμως την απομακρύνει. Εξαιρετικά επίσης τα δυο νεαρά παιδιά που προσφάτως τελείωσαν δραματική σχολή και επωμίζονται εδώ τους ρόλους των δυο μαθητών της Σχολής που έχουν μάθει να ομιλούν με τον τρόπο βέβαια που ομιλούν οι εκπαιδευμένοι κωφοί.
Εξαιρετικοί επαναλαμβάνω και οι δύο (Δημήτρης Δεληγιάννης, Σοφία Σίμου), καθώς εκφράζουν και διεκδικούν την πρέπουσα θέση τους στο κοινωνικό σύνολο, συνυπήρξαν με αξιοσύνη δίπλα στους έμπειρούς συμπρωταγωνiστές τους.
Να επαναλάβω το ότι και οι έξι ηθοποιοί, εκπαιδεύτηκαν στην νοηματική γλώσσα που την αποδίδουν εκπληκτικά σε σημείο που ο/η θεατής που δεν τους έχει γνωρίσει σε άλλες παραστάσεις, να θεωρεί ότι είναι κωφάλαλοι ηθοποιοί.
Μέχρι που αντιλαμβάνεται στη συνέχεια ότι τελικά δεν ισχύει αυτό!
Όλη η παράσταση και η δράση της εξελίσσεται σ’ έναν γυμνό από σκηνικά, χώρο, στο φυσικό περιβάλλον της σκηνής, που το βρήκα ιδιαιτέρως ευρηματικό, γιατί προσφέρεται πλέον εντόνως η ατμόσφαιρα, η χρονική διάρκεια της εξέλιξης, οι εναλλαγές χώρων, ο τόπος και ο χρόνος που υποστηρίζονται – επισημαίνονται με τον σχεδιασμό των φωτισμών από τον Σάκη Μπιρμπίλη και με προβολές σε μετακινούμενη γιγαντόοθόνη στο βάθος της σκηνής. Η παραγωγή είναι του ηθοποιού – σκηνοθέτη – συγγραφέα θεατρικών έργων και θεατρικού παραγωγού Τάσου Ιορδανίδη.
Μια παράσταση “ανάμεσα στη σιωπή και τους ήχους”, που αποφεύγει τον σκόπελο της μελό διάδρασης, ισχυρής θεατρικής απόδοσης, ευρηματικής προβολής, επιδραστικών ερμηνειών και επιβλητικής απόδοσης κειμένου και σκηνοθεσίας.
Θέατρο Άλφα Ληναίος Φωτίου: 28ης Οκτωβρίου (Πατησίων) 37 &
Στουρνάρα 51 Αθήνα | Τηλ.: 210 520 18 28
Παραστάσεις: Δευτέρα και Τρίτη, στις 21.00 | Διάρκεια: 90 λεπτά
Εισιτήρια: Στο ταμείο του θέατρου
Online προπώληση: «Τα Παιδιά ενός Κατώτερου Θεού» | More.com
Τιμές εισιτηρίων: €20.00 κανονικό | €15.00 φοιτητικό, άνω των 65,
εκπαιδευτικοί | €10.00 άνεργοι, ΑμεΑ, παιδιά
Του Γιάννη Γαβρίλη, 24/10/2025
Αναλυτικές πληροφορίες για τους συντελεστές της παράστασης ΕΔΩ