… και είναι ομορφότερα από ποτέ, όπως τα ακούμε στο νέο του δίσκο 18+.
Ο Στάθης Δρογώσης στον 18ο χρόνο δημιουργικής παρουσίας του, προσκάλεσε φίλους και φίλες συναδέλφους του, τραγουδιστές και δημιουργούς, ώστε καθένας τους να θυμηθεί, να επιλέξει, να ενορχηστρώσει, να τραγουδήσει, να μπει στον κόσμο μιας μουσικής ιστορίας που είναι το κάθε τραγούδι με όποιον τρόπο εκείνος θέλει.
Κι έτσι, 18 χρόνια μετά το δισκογραφικό ξεκίνημα του Στάθη με τα «Φώτα που σβήνουν» προκύπτει ένα απρόβλεπτο best of με 15 συμμετοχές σε 14 προσωπικές στιγμές όσων συμμετέχουν στο album στα πιο αγαπημένα τραγούδια που έχει γράψει ο Στάθης Δρογώσης, δύο καινούρια τραγούδια, μια διασκευή από τα Ιταλικά και ένα τραγούδι ακόμα.
18+, λοιπόν… Σα να λέμε, 18 και συνεχίζουμε.
Οι καλλιτέχνες που δημιούργησαν αυτό το «ενήλικο κοκτέιλ» με δυνατή δρογωσική γεύση 18 ετών παλαίωσης είναι οι: Διονύσης Σαββόπουλος, Νίκος Πορτοκάλογλου, Γιάννης Κότσιρας, Φίλιππος Πλιάτσικας, Μανώλης Φάμελλος, Κωστής Μαραβέγιας, Κ. Βήτα, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Marietta Fafouti, Μαρίνα Σάττι και Fonέs, Μαρία Παπαγεωργίου, Ευστάθιος Δράκος, Katerine Duska, Βαγγέλης Μαρκαντώνης, Ηλίας Βαμβακούσης.
«Είχα πάντα το όνειρο να ξαναενορχηστρώσω παλιά τραγούδια μου και να βγάλω έναν απολογιστικό δίσκο, ότι γεια σας, αυτός είμαι, αυτά τα τραγούδια που ξέρετε, τα έχω βγάλει εγώ. Να με μάθει και κανένας νέος άνθρωπος… Να με ακούσει, όχι να με μάθει. Πάλι, όμως, εγώ να τραγουδήσω; Γιατί να μη φέρω ανθρώπους που θαυμάζω από όλες τις γενιές; Και γιατί να μην πειράξουν αυτοί τα κομμάτια μου, ανάλογα με το προσωπικό τους ύφος; Αυτό το τελευταίο κομμάτι, νομίζω ότι κάνει τη διαφορά, γιατί έχουν βγει δεκάδες δίσκοι με επανεκτελέσεις και guests. Καλλιτεχνικά, νομίζω ότι δώσαμε κάτι επιτυχημένο. Σε αυτό, βοήθησε πολύ, και την ευχαριστώ, η εταιρεία μου η MINOS. Νιώθω άσχημα για κάποιους που δεν μπήκαν μες στο δίσκο, γιατί δε γινόταν να βγάλουμε και διπλό CD… Αλλά νιώθω πολύ όμορφα που μες στο δίσκο υπάρχει ο μεγαλύτερος τραγουδοποιός εν ζωή, ο Διονύσης Σαββόπουλος, αυτός που άνοιξε το δρόμο.»
Συναντήθηκα με τον Στάθη στη γειτονιά του, στη Νέα Σμύρνη. Μεσημέρι, χειμώνας, με λιακάδα. Ο καιρός του Στάθη, λες. Ο ταιριαστός του.
Έφθασε ήρεμος και γελαστός. Παρατήρησε αμέσως πως ο καφές μου είχε κρυώσει και δεν τον έπινα άλλο-μου πήρε αμέσως δεύτερο. Κίνηση γλυκιά, τρυφερή που θα μπορούσε άνετα να στιχουργηθεί από μέρους του.
«Αφού δεν άγγιζες την κούπα, σου πήρα δεύτερο καφέ, κι έξω ο ήλιος όπως σου’ πα, έπεφτε πάνω στον λεκέ…» (Λέμε τώρα. Αφήστε με να ονειρεύομαι…)
Ο Στάθης είναι τόσο ευτυχισμένος που έβγαλε αυτόν τον «ομαδικό δίσκο» ως «ομαδικός παίχτης» που αισθάνεται και, επίσης, που έκανε τα επιτυχημένα lives-παρουσιάσεις του στο Σταυρό του Νότου. Όμως, ο Στάθης δε μου μοιάζει ενθουσιασμένος. Η εξωστρέφειά του μες στον ρου της κανονικής ζωής μοιάζει κάπου να μαγκώνει-σα να τη βαστά κατ’ αποκλειστικότητα η καλλιτεχνική του φύση. Ο Στάθης είναι ανήσυχος. Και ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης. Αλλιώς, δεν θα είχε ουδεμία εμπλοκή με την πολιτική, ποτέ του. Βέβαια, έχει την αίσθηση ότι ίσως και να του έχει κάνει κακό η εμπλοκή τούτη. Έχει εκλεγεί και ως ανεξάρτητος δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων, άλλωστε. «Πολλοί άνθρωποι έχουν υπάρξει αριστεροί ή νόμιζαν πως ήταν… Όσον αφορά εμένα, θα ήθελα να μιλά το έργο μου σχετικά με τα πολιτικά και κοινωνικά μου πιστεύω. Η αλήθεια είναι ότι με την πολιτική είχα τραυματική εμπειρία και κατάλαβα πως δεν κάνουν όλοι για όλα.»
Δεν ξέρω… Τον αφήνω να ολοκληρώσει τη σκέψη του. Μιλά αργά, θες δεν θες, αγκιστρώνεσαι από τις λέξεις του. Τι κρίμα, αλήθεια, που δεν τον έχω απολαύσει ποτέ live.
«Όλοι όσοι μπαίνουν στην πολιτική, όλοι δηλαδή που δεν ανήκουν σε πολιτικές οικογένειες και τα σχετικά, έχουν ευγενή κίνητρα στην αρχή», μου λέει. «Αλλά μετά, πέφτουν σε παγίδες: όπως αυτή της διαφθοράς, του βολέματος, αλλά και η παγίδα του ναρκισσισμού. Ίσως σε αυτή, τη δεύτερη παγίδα, να έπεσα ή να κόντεψα να πέσω. Λιγάκι ακκίζεσαι, αρχίζει να σου αρέσει ο λαϊκισμός…»
«Ναι, αλλά αυτό δεν είναι και μια παγίδα που περιλαμβάνει και η επιτυχημένη πορεία ενός καλλιτέχνη;», τον ρωτώ. «Μάλλον θα πρέπει να πάω σε ψυχαναλυτή, γιατί ενώ δεν το έχω αισθανθεί αυτό το πράγμα τόσα χρόνια με τη μουσική, τις συναυλίες και τα λοιπά, κόντεψα να την πατήσω με την πολιτική! Διαβάζω τι έγραφα εκείνη την περίοδο, πριν μερικά χρόνια δηλαδή, και θεωρώ πως έγραφα τρελές βλακείες.»
Χαμογελάμε. Πίνουμε τα ροφήματά μας. Μερικές σιωπές. Καθόλου άβολες, νιώθω.
Ο Στάθης Δρογώσης, σε πρώτο πλάνο, με (μας) ενδιαφέρει πρωτίστως ως τραγουδοποιός. Αυτή είναι η δουλειά του, αυτή είναι η ζωή του. Έχει αφήσει το χνάρι του πάνω στον ρου της ελληνικής μουσικής όλα αυτά τα χρόνια, τα «έντεχνα» χρόνια και τα ίσως λίγο περισσότερο αθώα. Έχει φτιάξει ο Στάθης τραγούδια που τα έχουμε ακούσει στο αμάξι, μόνοι, με φίλους, στην αρχή ή στο τέλος των πάρτυ-εντάξει, δεν παρτάρεις κιόλας με την πάρτη του. Ναι, έχει μελαγχολία η φάση του. Έχει περισυλλογή και νοιάξιμο, συναίσθημα και λίγο πόνο. Καράβια που ξεμακραίνουν οι στίχοι του και η φωνή του ο καπνός απ’ τα φουγάρα τους. Πυκνή, σκούρα φωνή.Αναγνωρίσιμη.
«Είμαι ομοφυλόφιλος σε όλα εκτός από το σεξ», μου λέει κάπου στα μέσα της κουβέντας μας και γελάει. «Έχω και μια θηλυκή ψυχή, που γεννά, που δημιουργεί.» Αυτό το λέει σοβαρά και μ’ αρέσει.
Συζητάμε για τον Φάμελλο, τις όμορφες συνεργασίες τους, τον πολύτιμο ρόλο του στην πορεία του Στάθη. Του αρέσει να γυρνά την Ελλάδα και τον κόσμο με τις μουσικές του κι όταν μου μιλά για περιοδείες η φωνή του γεμίζει ένταση. «Ο Μανώλης Φάμελλος είναι μια εξαιρετική φιγούρα της ελληνικής τέχνης. Είναι ποιητής, συνθέτης κι έχει κάνει και πολύ ωραίες παραγωγές. Ένας άνθρωπος που θαυμάζω. Πολύ χαμηλών τόνων, δε. Δεν έχει απασχολήσει κανέναν, παρά μόνο για τη μουσική του. Είμαι πολύ τυχερός που τον γνώρισα, γιατί είναι από τους ανθρώπους που μου άλλαξαν τη ζωή.»
Για τον εαυτό του, ο Στάθης σχολιάζει, ως απάντηση στην ερώτησή μου για αντιπάθειες και αντιπαλότητες στον χώρο: «Είμαι πολύ απότομος, τα λέω μπροστά, όπως τα νιώθω, δεν κάνω δημόσιες σχέσεις και δεν χαϊδεύω αυτιά. Μπορεί να έχω αντιπάθειες, δεν είναι κάτι που με ενδιαφέρει και πολύ όμως. Γιατί κι εγώ αντιπαθώ ανθρώπους, δε γίνεται να αγαπιόμαστε όλοι μεταξύ μας. Προσπαθώ, όμως, να μην προσωποποιώ απόψεις, δηλαδή αν διαφωνώ με την άποψη κάποιου να μην τον διαγράψω. Βέβαια, αυτό κάποιες φορές, όσο κι αν θες, δε γίνεται: η άποψη πάει με τον χαρακτήρα…»
Ο άνθρωπος που έχω απέναντί μου απαντά κοιτώντας με στα μάτια. Μοιάζει να μην πολυσκέφτεται τι θα πει, αλλά, την ίδια ώρα, να έχει ούτως ή άλλως μετρημένα εντός του τα πράγματα. Γι’ αυτό, όταν πετώ στο τραπέζι το δίπολο Τέχνη-Πάθη (βλέπε αλκοόλ, σεξ και τα λοιπά), ο δημιουργός τραγουδιών-ύμνων στην αθωότητα και τον έρωτα, απαντά αυτοσαρκαστικά: « Κοίταξε, από μικρός ήμουν φλώρος.» Γέλασα, δεν κρατήθηκα. Κι αυτός, επίσης. « Δεν καπνίζω, δεν πίνω καφέ, πίνω μόνο τσαγάκια κι από αλκοόλ, το πολύ πολύ να πιω καμιά μπίρα. Επίσης, πάντα με θυμάμαι σε μακροχρόνιες σχέσεις. Γι’ αυτό κι έχω γίνει και μπαμπάς. Έχω σήμερα μια κόρη σχεδόν έξι χρονών.»
Μιλώντας περί έμπνευσης και προσωπικών στιγμών γραψίματος σπίτι, μου αποκαλύπτεται ένας Στάθης που δεν περίμενα. «Δεν έχω καλό ένστικτο. Όταν γράφω ένα τραγούδι, πιστεύω πως μπορεί να γίνει επιτυχία, αλλά δε γίνεται. Ή και το ανάποδο. Πιστεύω στην έμπνευση. Πιστεύω ότι υπάρχει μια μαγική στιγμή που όλα λύνονται μέσα σου, ξεκολλάνε τα γρανάζια και πράγματα που θα σου έπαιρνε δυο μήνες να βγάλεις, βγαίνουν σε πέντε λεπτά. Κάτι γίνεται…»
Το ξεκόλλημα των γραναζιών. Τι φίνος ορισμός της έμπνευσης!
«Κι η έμπνευση, όμως, θέλει δουλειά», συνεχίζει ο Δρογώσης. «Να διαβάζεις κανένα βιβλίο, να ακούς μουσική, να παίζεις, να κυκλοφορείς. Απλώς, δεν υπάρχει η συνταγή με ακρίβεια. Δηλαδή, δούλεψε τόσο για να βγάλεις τόσο αποτέλεσμα. Να πω ότι δεν αισθάνομαι αδικημένος. Υπήρξαν άνθρωποι που με βοήθησαν να μάθω πράγματα, να μπω στη δισκογραφία. Βοήθησα κι εγώ τον εαυτό μου, δουλεύοντας, προβάροντας. Για τα σκαμπανεβάσματα στην καριέρα μου ή για κάποια λάθη ευθύνομαι αποκλειστικά εγώ.»
Αναρωτιέμαι τι βιβλία και τι μουσικές του αρέσουν. «Έχω υπάρξει βιβλιοφάγος. Διάβαζα με πάθος επιστημονική φαντασία. Ο αγαπημένος μου δημιουργός ήταν ο Αμερικανός Φίλιπ Ντικ. Θυμάμαι και όλους τους κλασικούς, Ντοστογιέφσκη, Έσσε, Λόντον κλπ… Πάντα, στο σπίτι μας υπήρχαν βιβλία και πάντα ο μπαμπάς μου ωθούσε τον αδερφό μου κι εμένα στο διάβασμα. Τα τελευταία χρόνια, με ξεκουράζει να διαβάζω τα αινίγματα στο σκάκι και Ιστορία. Την ποίηση, επίσης, την έχω βρει περισσότερο λίγο πιο πρόσφατα, ενώ παλαιότερα την είχα λίγο παραμελημένη. Έχουμε φοβερούς Έλληνες ποιητές. Ας πούμε, ο Κοντός μου αρέσει πολύ. Όπως, ανακάλυψα πόσο εκπληκτικοί είναι ο Λαπαθιώτης κι ο Καρυωτάκης.»
«Πας θέατρο, Στάθη;», ρωτώ μιας και βρισκόμαστε στο all4fun. «Αν και η γυναίκα μου είναι ηθοποιός, δεν πηγαίνω πολύ θέατρο, αυτή είναι η αλήθεια. Έχω γράψει μουσική για θέατρο, όμως κι αυτό είναι κάτι που μου αρέσει πολύ. Έχω συνεργαστεί και με μικρές ομάδες, με τη Δήμητρα Παπαδοπούλου, τη Βίλυ Σωτηροπούλου… Από μουσική, ως ακροατής, αγαπώ πολύ την κλασική, αλλά θέλω συνεχώς να ενημερώνομαι γύρω από τις νέες κυκλοφορίες, να ψάχνομαι, ξέρεις. Ειλικρινά, αν είχα το οικονομικό θέμα λυμένο, όλη μέρα αυτό θα έκανα: θα άκουγα μουσική.>>
Οι κούπες μας άδειασαν. Η ώρα έχει περάσει κι έξω έχει ακόμα φως. Κάτι μου λέει πως θα ξανασυναντηθώ με τον Στάθη Δρογώση. Ή τουλάχιστον, θα το επιδιώξω.
«Για το καλοκαίρι σχεδιάζω από τώρα ορισμένες εμφανίσεις και ανυπομονώ. Μια από τις συνεργασίες που κοντοζυγώνουν, είναι αυτή με την Αντριάνα Μπάμπαλη. Έτσι, κάποια κοινά lives*, ας πούμε, και χαίρομαι πολύ. Ετοιμάζω ήδη νέα τραγούδια. Ήθελα, πάντα, να μελοποιήσω ποίηση. Να ανθολογήσω, δηλαδή, ορισμένα αγαπημένα μου, από διάφορους ποιητές και να βάλω μουσική.»
Στάθη, μη σταματάς. Ζήσε, γράψε, τραγούδα. Στο κάτω κάτω, μαζί βγάλαμε, μέσα από την κουβέντα μας, αυτό το νόστιμο τσιτάτο: «Ένας καλλιτέχνης είναι φίλος της ζωής», σου είπα και συμπλήρωσες: «…και είναι επίσης ζώο». Α, και να σου ευχηθώ να πας στο Λίβερπουλ που τόσο θες, για να αποτίσεις φόρο τιμής στους αγαπημένους σου Beatles, μιας που είσαι beatlολόγος από τους λίγους!
*Ατάκα Στάθη για τα lives του που πολύ με συγκίνησε: μετά από lives, εντός, αλλά ιδίως εκτός Αθηνών, συμβαίνει να γνωρίζω μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες και ωραίους ανθρώπους της ζωής μου. (σ.σ: σα να λέμε, τέχνη είναι και το πριν και το μετά της έκφρασης και της δημιουργίας!)
Συνέντευξη στη Γεωργία Δρακάκη, 8/3/2018