Η σχολή “Πράξη Επτά” κλείνει φέτος δέκα χρόνια από την ίδρυσή της και με αφορμή αυτό το ορόσημο βρήκαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον δημιουργό της Θεόδωρο Γράμψα.
Μεταξύ άλλων μας απάντησε για το τι θυμάται πιο πολύ σ’ αυτήν τη δεκαετία, για το τι χαρακτηρίζει τους νέους ηθοποιούς, για την αυξανόμενη τάση των νέων να στρέφονται στην υποκριτική, παρά την κρίση που τη μαστίζει, για το πόσοι χωρούν σ’ αυτόν τον ούτως ή άλλως περιορισμένο χώρο, αλλά φυσικά και τι θυμάται από την παρουσία του ως μαθητής του Θεάτρου Τέχνης, έχοντας για δάσκαλο του τον Κάρολο Κουν.
Mας αποκάλυψε, μάλιστα, πως σύντομα η Σχολή θα μεταφερθεί σ’ ένα ανακαινισμένο διόροφο κτίριο στη Βαλτετσίου.
– Δέκα χρόνια Πράξη Επτά. Τι θυμάστε περισσότερο σ’ αυτή τη δεκαετία από τη συγκεκριμένη εμπειρία;
Δε μπορώ να σας απαντήσω για το τι θυμάμαι. Δε μπορώ να σας μιλήσω για παρελθόν. Η Πράξη Επτά δεν είναι κάτι που υπήρξε κάποτε, ή που υπάρχει ακόμη και εγώ δεν είμαι εκεί. Στην Πράξη Επτά απ’ την πρώτη ημέρα που ιδρύθηκε και στελεχώθηκε απ’ αυτούς τους υπέροχους καλλιτέχνες, φίλους και συνεργάτες, εργαζόμαστε εντατικά και στοχευμένα, για να γινόμαστε όλο και καλύτεροι, όλο και πιο αποτελεσματικοί, για να είναι περισσότερα και σημαντικότερα τα εφόδια που θα αποκομίσουν οι μαθητές μας στα τρία χρόνια της μαθητείας τους κοντά μας. Δεν υπάρχει καμιά ανάγκη, ούτε για περισυλλογή, ούτε για αναμνήσεις. Έχοντας πλήρη συνείδηση της ευθύνης μας απέναντι στην εμπιστοσύνη που μας δείχνουν τα παιδιά για το μέλλον τους, κάθε καινούρια μέρα, είναι μια διαρκής έγνοια για το καλύτερο αυτής της ομάδας, αυτής της “οικογένειας”, για όλα μα όλα τα μέλη της. Και αυτό καθιστά το παρόν έντονο, ενδιαφέρον και δημιουργικό. Κοιτάζουμε μπροστά. Κοιτάζουμε τα… είκοσι χρόνια Πράξη Επτά.
– Για ποιο πράγμα είστε περισσότερο υπερήφανος για τη σχολή σας και αν μπορούσατε κάτι ν’ αλλάξετε τι θα ήταν;
Είμαι υπερήφανος για πολλά πράγματα. Είμαι υπερήφανος για τους ανθρώπους που στελεχώνουν τόσα χρόνια τώρα τη Σχολή. Χωρίς αυτούς δε θα ήμουν. Είμαι υπερήφανος για τα λόγια που ακούμε από ανθρώπους του χώρου για τα παιδιά μας που έχουν αποφοιτήσει. Για την ποιότητα, την κατάρτιση και την αποτελεσματικότητα τους. Είμαι υπερήφανος που ένας πάρα πολύ μεγάλος αριθμός, ο μεγαλύτερος αριθμός των αποφοίτων μας, στελεχώνει το χώρο του θεάματος, είτε το θέατρο, είτε τον κινηματογράφο, είτε την τηλεόραση. Ή και όλα αυτά μαζί. Είμαι επίσης υπερήφανος που στα τρία χρόνια της Σχολής τα παιδιά αλλάζουν, ωριμάζουν, μεταμορφώνονται. Εξελίσσονται. Με κόπο φυσικά. Είναι μοναδικό συναίσθημα, να βλέπεις την πρόοδο των παιδιών, την αλλαγή. Μέρα με τη μέρα. Μάθημα το μάθημα. Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που θα μπορούσα να σας απαριθμήσω για ποιο λόγο μπορώ να είμαι υπερήφανος για τη σχολή.
Θα σας πω όμως μόνο ένα ακόμη.Το ότι προσπαθούμε και νομίζω επιτυγχάνουμε να “καλλιεργούμε”, ό,τι θετικό κουβαλάει το καθένα απ’ τα παιδιά και τους ενθαρρύνουμε, προσπαθώντας να δίνουμε πρώτα εμείς το παράδειγμα, να κρατούν σε “ύπνωση” τ’ αρνητικά τους στοιχεία. Γιατί όλοι μας φέρουμε και το θετικό και το αρνητικό μαζί μας. Σημασία όμως έχει πόσο θα δουλέψουμε, θα προσπαθήσουμε για ν’ ανθίσει η καλή μας πλευρά, η ανθρώπινη, να την προσφέρουμε στους συνανθρώπους μας μέσα απ’ την Τέχνη μας.
Τώρα, όσον αφορά τις αλλαγές που αναφέρετε στην ερώτησή σας, κοιτάξτε, πιστεύω πολύ στην εξέλιξη και εξέλιξη χωρίς αλλαγές δε γίνεται. Μπορείς να είσαι σταθερός, δε μπορείς όμως να είσαι στάσιμος. Μ’ αυτό θέλω να σας πω ότι αλλαγές μικρές ή μεγάλες όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει και γίνονται διαρκώς. Είτε σε πρόσωπα, είτε σε τρόπους, είτε σε συνθήκες. Για παράδειγμα σας λέω, κλείνοντας τα δέκα χρόνια λειτουργίας, αισθανθήκαμε την ανάγκη αλλαγής στις εγκαταστάσεις μας. Έτσι στο άμεσο μέλλον θα μεταφερθούμε σ’ έναν καινούριο χώρο, σ’ ένα ανακαινισμένο διώροφο νεοκλασικό κτίριο στην οδό Βαλτετσίου 49 στα Εξάρχεια, δίπλα ακριβώς απ’ το χώρο που λειτουργεί η Σχολή μας τώρα. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι εργασίες.
– Πώς κρίνετε το επίπεδο συνολικά των σπουδών στις δραματικές σχολές της Ελλάδας και τι θα πρέπει ν’ αλλάξει μελλοντικά, προκειμένου να υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση στην εκπαίδευση των σπουδαστών;
Κοιτάξτε. Η ερώτησή σας είναι πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και πολύ δύσκολη. Με την έννοια ότι είναι δύσκολο ν απαντηθεί, διότι το θέμα “καλλιτεχνική παιδεία” είναι σύνθετο, επειδή εμπεριέχεται η υποκειμενικότητα της τέχνης – των τεχνών. Όμως για να μιλήσουμε για καλλιτεχνική παιδεία θα πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για την παιδεία γενικά. Που απ’ ότι ξέρουμε και ζούμε καθημερινά, τα πράγματα δεν πάνε και τόσο καλά. Κι αν η παιδεία σ’ έναν τόπο, σε μια χώρα δεν πάει καλά, τότε και αυτό που παράγεται θα είναι ανάλογο. Άρα αν σας έλεγα ότι το επίπεδο στις δραματικές σχολές είναι το καλύτερο που θα μπορούσε, θα σας έλεγα ψέματα. Κι αυτό που σας λέω έχει να κάνει με το σχεδιασμό απ’ την πλευρά της πολιτείας για της δραματικές σχολές. Κατά πόσο είναι επαρκής αυτός ο σχεδιασμός, πλήρης, για να παρέχει στους σπουδαστές… σπουδές. Για να μπορεί ένα παιδί τελειώνοντας μια δραματική σχολή να έχει σπουδάσει “κάτι”, είτε ασχοληθεί αργότερα με την Υποκριτική είτε όχι. Γιατί για πολλά παιδιά, κυρίως από ασθενέστερες οικονομικά ομάδες, είναι οι μόνες τους σπουδές. Κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Γι’ αυτό και μεις απ’ την πλευρά μας, με προγραμματισμό, στοχευμένα, δημιουργούμε τις συνθήκες ώστε τελειώνοντας τη σχολή τα παιδιά, όντως να έχουν σπουδάσει “κάτι”. Μόνον εμείς ξέρουμε τη διαδρομή των παιδιών σ’ αυτά τα τρία χρόνια. Τη μεταμόρφωση. Το πως ωριμάζουν.
Την αλλαγή, που τις περισσότερες φορές είναι συγκινητική. Κι ας λένε διάφοροι και μάλιστα πολλές φορές, αμφιβόλου προελεύσεως, “…άμα έχει ταλέντο ένα παιδί φαίνεται”. Ε λοιπόν σας λέω ότι πολλά παιδιά έχουν ταλέντο, (ό,τι κι αν είναι αυτό) και δε φαίνεται. Γιατί σε κάποιον που αισθάνεται ασφαλής, μπορεί να φανεί εύκολα αυτό που φέρει, αυτό που λένε ταλέντο, όμως για κάποιον άλλον που είναι περισσότερο ανασφαλής, δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει αυτό που είναι το Α και το Ω στην Υποκριτική. Την έ κ θ ε σ η. Και χρειάζεται χρόνο, χρειάζεται προσπάθεια, προσμονή. Πρέπει να αφιερωθεί κανείς και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες, για να μπορέσει ν’ ανθίσει και να φανερωθεί αυτό που δεν φαίνεται τόσο εύκολα. Αυτή είναι η δουλειά μας. Αφού αναλάβαμε αυτή την ευθύνη, πρέπει να την κάνουμε με όλο μας το είναι. Κι αυτό είναι το αισιόδοξο, ότι πέρα από τον σχεδιασμό της πολιτείας για τις δραματικές σχολές, αν υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά ενδιαφέρονται, αγαπούν τα παιδιά και την Τέχνη τους περισσότερο απ’ τον εαυτό τους, τότε μπορεί πραγματικά το επίπεδο των σπουδών να είναι υψηλό. Γιατί αυτό κατά τη γνώμη μου σημαίνει δάσκαλος: αγαπώ τα παιδιά και το αντικείμενό μου περισσότερο από ’μένα. Πιστεύω λοιπόν ότι η πολιτεία πρέπει να κάνει καλά τη δουλειά της, όπως πρέπει να την κάνουμε κι εμείς.
Τέλος πρέπει να σας πω ότι είμαι ευτυχής που στη Σχολή μας, όλοι όσοι συνεργαζόμαστε, παρακινώντας ο ένας τον άλλον, έχουμε συναίσθηση της ευθύνης μας απέναντι στα νέα παιδιά, απέναντι στο Μέλλον. Στο Μέλλον των νέων καλλιτεχνών που μας εμπιστεύονται, και κατ’ επέκτασιν, στο μέλλον της Τέχνης μας. Μας απασχολεί πολύ πως θα την παραδώσουμε στους επόμενους.
– Ενώ υφίσταται η κρίση εδώ και αρκετά χρόνια σε μέγιστο βαθμό πώς κρίνετε την επιθυμία τόσων νέων παιδιών να θέλουν να γίνουν ηθοποιοί;
Θα σας έλεγα ότι δεν πρέπει να μας εκπλήσσει αυτό, γιατί όσο πιο δύσκολα και άσχημα ζούμε, τόσο πιο έντονα θέλουμε να δραπετεύσουμε απ’ αυτό τον τρόπο ζωής. Όλο και περισσότεροι προσπαθούν να αλλάξουν τον τρόπο που ζουν. Γιατί είμαι πεπεισμένος όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με την Υποκριτική και τη σπουδή της, (καλώς η κακώς διδάσκω και κατ’ επέκτασιν σπουδάζω, απ’ το 1994), είμαι πεπεισμένος λοιπόν, ότι γι’ αυτό το λόγο γινόμαστε ηθοποιοί, για ν’ αλλάξει η ζωή μας. Το να θέλεις ν’ ασχοληθείς με την Τέχνη, είναι ένα… “είδος” επανάστασης. Μικρής ίσως, προσωπικής, αλλά επανάστασης. Είναι επανάσταση να μην σ’ ενδιαφέρει για παράδειγμα, αν θα κλείσει, το μεγάλο, “στρωμένο” δικηγορικό γραφείο του πατέρα σου, να έχεις τελειώσει νομική και να τα παρατάς όλα για να γίνεις ηθοποιός. Η να έχεις τελειώσει ιατρική, να έχεις κάνει αγροτικό, να έχεις πάρει ειδικότητα, να ασκείς την Ιατρική και να τα παρατάς όλα για την Τέχνη που λαχταράς. Όπως επίσης να δουλεύεις στην οικοδομή και ν’ αποφασίσεις μια μέρα, να κάνεις τον άρρωστο και να μην πας στη δουλειά, για να πας να ρωτήσεις σε μια Δραματική Σχολή που την έμαθες τυχαία, κατακόκκινος από ντροπή, “… τι πρέπει να κάνω για να γίνω ηθοποιός…”!!!
Μερικά παραδείγματα απ’ τα πάμπολλα που συναντάμε κάθε χρόνο, που τουλάχιστον εμένα μου μοιάζουν μικρές, αλλά γιατί όχι και μεγάλες, ουσιαστικές, προσωπικές επαναστάσεις. Πόρτες διαφυγής από τον προκαθορισμένο τρόπο ζωής, αποφασισμένο από άλλους. Ανθρώπους, συνθήκες, κοινωνικές τάξεις, ακόμη και από δυσκολίες που έχουν να κάνουν με γεωγραφικές συνθήκες. Γι’ αυτό λοιπόν πιστεύω, ότι τόσα νέα παιδιά θέλουν να γίνουν ηθοποιοί. Για να δραπετεύσουν. Για ν’ αλλάξει η ζωή τους. Να βρουν ενδιαφέρον στη ζωή τους. Και να την κάνουν ενδιαφέρουσα.
– Πώς κρίνετε την ύπαρξη τόσων σχολών, τόσων παραστάσεων στη θεατρική Αθήνα του συγκεκριμένου περιορισμένου κοινού, αλλά και τόσο πολλών ηθοποιών συνολικά;
Νομίζω ότι η ερώτησή σας απαντάται κατά πολύ απ’ το σκεπτικό που ανέπτυξα προηγουμένως. Όσο περισσότερα παιδιά προσφεύγουν προς την Τέχνη, τόσο περισσότερες σχολές θα ανοίξουν. Θα βγουν περισσότεροι ηθοποιοί, θα γίνουν περισσότερα θέατρα και παραστάσεις. Αυτό δεν το κρίνω. Δε μπορώ να το κρίνω. Τι να κρίνω; Να κρίνω τον εαυτό μου;
Γιατί τότε, να φύγω κι εγώ απ’ το χωριό μου για να γίνω ηθοποιός; Γιατί και εγώ να πάω σε μια Σχολή; Γιατί και εγώ να θέλω να παίξω σε κάποιο Θέατρο στην Αθήνα η αλλού; Δε μπορώ να το κρίνω αυτό. Αν είναι να το κρίνω, θα πω ότι πολύ καλά έκανα. Έκανα πολύ καλά που δεν πίστεψα ότι η μοίρα μου ήταν εκείνη που έβλεπα να ’ρχεται μπροστά μου και άλλαξα τη ζωή μου. Και μ’ αυτήν την έννοια πολύ καλά κάνουν και τα σημερινά νέα παιδιά. Γιατί ότι συνέβαινε τότε που αποφάσισα να γίνω και εγώ ηθοποιός, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Το ίδιο συνέβαινε πριν από μένα, το ίδιο θα συμβαίνει και στο μέλλον. Κάποιοι θα έχουν αποφασίσει για το πως θα ζήσεις χωρίς να σε ρωτήσουν.
Γι’ αυτό δε θα κάνω, μια εύκολη, επιφανειακή κι επιπόλαιη κριτική όπως ακούω συχνά γύρω μου. Δηλαδή δεν πιστεύω ότι τα παιδιά σήμερα είναι “ψώνια”, γιατί το ’χω ακούσει κι αυτό, ενώ τα της γενιάς μου, η της προηγούμενης δεν ήταν. Ούτε πιστεύω ότι άλλοτε έβγαιναν ηθοποιοί, ενώ τώρα πια δε βγαίνουν. Έχω ακούσει και αυτό. Και όσοι τα λένε αυτά, κατά τη γνώμη μου, είναι μακρυά νυχτωμένοι. Ασφαλείς πια, η νομίζοντας ότι είναι ασφαλείς, έχοντας κερδίσει την αποδοχή του κόσμου, ή κάποιου κόσμου και την εύνοια της κριτικής, κρίνουν. Εγώ δε κρίνω. Άλλωστε εγώ προτιμώ να είμαι “υποκριτής”. Και στη σκηνή και στη ζωή. Οι άνθρωποι αν αλλάζουν στο χρόνο, αλλάζουν πολύ αργά, για να μην ευσταθούν αυτά που σας λέω. Είμαι κάθε μέρα, όλη μέρα με τα παιδιά. Ούτε περιστασιακά, ούτε παρεπιπτόντως.
– Είστε ικανοποιημένος με την εξέλιξη της καριέρας των σπουδαστών σας στη θεατρική Αθήνα του σήμερα και τι θέλετε να θυμούνται περισσότερο από τις σπουδές τους στη σχολή σας;
Ναι. Είμαι πάρα πολύ ικανοποιημένος. Όχι μόνο για την Αθήνα αλλά και για όλη την Ελλάδα. Μια ηθοποιός μας τώρα πρωταγωνιστεί στο Δημοτικό Θέατρο Πάτρας, ένας άλλος στο Ιωαννίνων, άλλος το Καλοκαίρι στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Μιλάω μόνο για την περιφέρεια, δε μιλάω για την Αθήνα που πολύ μεγάλος αριθμός απόφοιτων ηθοποιών μας, στελεχώνουν πάρα πολλές Σκηνές. Μεγάλες και μικρές. Τόσα χρόνια καλλιεργούμε. Τώρα βλέπουμε τους κόπους μας ν’ ανθίζουν. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, για το τι θα ήθελα να θυμούνται. Θα ήθελα, όταν στο μέλλον θα βρίσκονται σε μια πρόβα, να χρησιμοποιήσουν ένα “κλειδί” που θα έχουν πάρει απ’ τη Σχολή.
– Ένας σπουδαστής φαίνεται πως έχει κλίση στην υποκριτική και μοιάζει να έχει τις προοπτικές να γίνει ένας πολύ καλός ηθοποιός. Ωστόσο είναι σχετικά απείθαρχος, αντιμιλάει συχνά και έχει περίεργο χαρακτήρα. Ένας άλλος δε φαίνεται να έχει τόσο ταλέντο, αλλά δουλεύει πολύ, ακούει και θέλει να γίνεται όλο και καλύτερος. Αν έπρεπε να επιλέξετε ΜΟΝΟ έναν από τους δύο σ’ ένα τμήμα της σχολής σας ποιος θα ήταν ο εκλεκτός σας;
Θα απαντήσω με μερικές ερωτήσεις: Τι σημαίνει “έχει κλίση στην Υποκριτική”, “έχει τις προοπτικές”, “πολύ καλός ηθοποιός”;
Τι σημαίνει “απείθαρχος”,“αντιμιλάει συχνά”,“περίεργος χαρακτήρας”;
Τι σημαίνει “ακούει”, “δε φαίνεται να έχει τόσο ταλέντο”;
Τι σημαίνει “ταλέντο”;
Αν μπορούσα να απαντήσω με σιγουριά σ’ αυτές τις ερωτήσεις, τότε θα μπορούσα να βρω απάντηση και για την ερώτησή σας. Μέχρι τότε …ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΥΟ.
– Παρατηρούμε ότι ενώ το θέατρο, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση κλπ έχουν διάφορους τομείς πέραν της υποκριτικής, οι ηθοποιοί παραπονιούνται ότι δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση και τις κατάλληλες σπουδές για τους συγκεκριμένους τομείς. Ποια είναι η πρόταση της σχολής σας σ’ αυτό το κομμάτι, αν σκέφτεστε να εντάξετε στο δυναμικό των εκπαιδευτικών σας καθηγητές σ’ αυτούς τους τομείς και γιατί μέχρι τώρα ενώ π.χ. υπάρχουν τόσες σχολές κυρίως για το θέατρο, δεν υπάρχουν και αντίστοιχες για τον κινηματογράφο;
Κοιτάξτε επειδή πολλοί και νέοι και παλιοί, μερικές φορές τα μπερδεύουμε τα πράγματα. Η Υποκριτική Τέχνη είναι μόνο ένα μέρος του θεάτρου, του κινηματογράφου, η της τηλεόρασης. Το σημαντικότερο ίσως, άλλα μόνο ένα μέρος. Δεν είναι “Το” θέατρο, “Ο” κινηματογράφος, ή “Η” τηλεόραση. Ας πάρουμε λοιπόν για παράδειγμα το Θέατρο. Πέρα από την υποκριτική, υπάρχει η τέχνη της σκηνογραφίας, υπάρχει η τέχνη του φωτισμού, υπάρχει η μουσική, ο ήχος και πάρα πολλοί άλλοι παράγοντες και τέχνες που μαζί συνθέτουν την έννοια Θέατρο. Στη σχολή πέραν της υποκριτικής και του αυτοσχεδιασμού διδάσκονται πολλά ακόμη μαθήματα, όπως σκηνογραφία, όπως μουσική – τραγούδι, σολφέζ, κίνηση – χορός, λογοτεχνία και πάρα πολλά ακόμη, να μην τ’ απαριθμήσω όλα τώρα. Όπως και σεμινάρια κατά τη διάρκεια της τριετούς φοίτησης. Βεβαίως θα μπορούσε να υπάρχουν ακόμη περισσότερα. Όμως δε καταλαβαίνω τι εννοείτε όταν λέτε “… διάφορους τομείς πέραν της υποκριτικής, οι ηθοποιοί παραπονιούνται ότι δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση και τις κατάλληλες σπουδές για τους συγκεκριμένους τομείς…”
Οι συνάδελφοι ηθοποιοί καλά κάνουν όχι απλώς να παραπονιούνται, αλλά να διεκδικούν και να πιέζουν για καλύτερες σπουδές. Τώρα αν εννοούν συγκεκριμένους τομείς, τις δημόσιες σχέσεις για παράδειγμα, γιατί το έχω ακούσει και αυτό, ή παρεμφερείς τομείς, όχι δε σκεφτόμαστε να εντάξουμε στο δυναμικό των εκπαιδευτικών μας καθηγητές για ανάλογους τομείς. Όχι ότι δεν είναι χρήσιμοι σε μια γενικότερη ματιά, αλλά προτιμούμε να κερδίζουμε τον χρόνο της Σχολής με ουσιαστικότερους για την τέχνη μας, κατά τη γνώμη μας πάντα, “τομείς”. Προς το παρόν τουλάχιστον.
– Ποια είναι η γνώμη σας για τον θεσμό των επιχορηγήσεων σας και πως κρίνετε αυτήν την πρωτοβουλία, η οποία επέστρεψε ξανά από φέτος; Επίσης στην ίδια ερώτηση αν μπορούσατε να γίνετε για λίγο καιρό υπουργός πολιτισμού τι θα κάνατε για το ελληνικό θέατρο και τον Έλληνα ηθοποιό του σήμερα.
Οι επιχορηγήσεις είναι ένας θεσμός πραγματικά σημαντικός για την ενίσχυση των τεχνών. Για την ενίσχυση της καλύτερης ποιότητας των τεχνών, του πειραματισμού στις τέχνες. Δεν έχω σκεφτεί ποτέ να γίνω υπουργός.
– Και ήρθε η ώρα για την 10η μας ερώτηση, όσο και τα χρόνια της σχολής σας. Μια ερώτηση με αρκετά σκέλη βέβαια. Τι είναι αυτό που θυμάστε περισσότερο από τον Κάρολο Κουν ως σκηνοθέτη και ως άνθρωπο, τι είναι αυτό που θυμάστε περισσότερο από τους κυριότερους συνεργάτες του, αλλά και συνολικά από τις σπουδές σας στο Τέχνης. Τι είναι αυτό σε σχέση με τότε που έχει αλλάξει πολύ πια στους μαθητές του σήμερα (συμπεριφορά, τεχνική, ικανότητες κλπ.), τι είναι αυτό που έχει αλλάξει στους καθηγητές του σήμερα (συμπεριφορά, γνώσεις, τρόπος διδασκαλίας κλπ) και αν σας ζητούσε κάποιος να προτιμήσετε μία από τις δύο εποχές (είτε ως ουδέτερος, είτε ως μαθητής, είτε ως καθηγητής του σήμερα) ποια θα επιλέγατε από τις δύο;
Θα σας απαντήσω κάπως επιγραμματικά στα ομολογουμένως πολλά σκέλη της ερώτησής σας.
Για τον Κουν: Θα μπορούσα να σας πω για τον Κάρολο Κουν πάρα πολλά. Για το πόσο με πίστευε, για το πόσο παίνεψε το “ταλέντο μου” κ.ο.κ, όπως γίνεται συνήθως. Δε θα σας πω κάτι τέτοιο. Είτε το έκανε, είτε όχι. Θα σας πω μόνο ότι απ’ όσο τον γνώρισα, αυτό που θυμάμαι αλλά και απ’ ότι ξέρω, είναι ότι ήταν το ίδιο πρόσωπο και ο καλλιτέχνης και ο άνθρωπος. Ήταν το ίδιο και αυτό που δίδασκε και αυτό που ζούσε. Έδινε το παράδειγμα.
Οι κυριότεροι συνεργάτες του Κουν: Την περίοδο που ήμουν εγώ στο Θέατρο Τέχνης, ήταν ο Γιώργος Λαζάνης και ο Μίμης Κουγιουμτζής. Ήταν οι δάσκαλοί μου. Τους είμαι ευγνώμων. Βοήθησαν πολύ στο ν’ αλλάξει η ζωή μου.
Οι σπουδές μου στο Τέχνης: Δε θυμάμαι και πολλά πράγματα. Όπως δε θυμάμαι απ’ τα χρόνια του σχολείου ή του στρατού. Γενικά δε θυμάμαι. Η αίσθηση πάντως που έχω είναι πως ήταν η πρώτη ουσιαστική, η πρώτη ενδιαφέρουσα περίοδος στη ζωή μου.
Οι μαθητές του σήμερα σε σχέση με τότε: Οι μαθητές τώρα είναι περισσότερο πληροφορημένοι. Κατά τ’ άλλα δε βλέπω και πολύ μεγάλες διαφορές. Οι μαθητές του σήμερα αντιπροσωπεύουν την εποχή τους κι οι μαθητές του τότε τη δική τους εποχή. Κατά τ’ άλλα πάντα τα παιδιά θα είναι παιδιά. Οι μαθητές, μαθητές και οι δάσκαλοι δάσκαλοι. Κι αυτοί, οι δάσκαλοι, περισσότερο πληροφορημένοι σήμερα, αλλά ίσως πολλοί από μας, περισσότερο μπερδεμένοι.
Μια απ’ τις δυο εποχές. Ποια προτιμώ: Μα φυσικά το σήμερα. Δεν αγαπώ το παρελθόν. Δεν το θέλω. Με κούρασε πολύ το παρελθόν. Αγαπάω το παρόν και λαχταρώ το μέλλον.
Του Κυριάκου Κουρουτσαβούρη, 28/10/2017