Μετά από την επιτυχημένη περσινή του πορεία και τη θερμή υποδοχή του κοινού, το έργο της Κωνσταντίνας Ράικου επαναλαμβάνεται για 2η σεζόν στο Θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής. Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, πρόκειται για ένα θέατρο ντοκουμέντο με μυθοπλαστικά στοιχεία και οι δύο χαρακτήρες η 14χρονη Άννα Φρανκ και η 17χρονη αδερφή της Μάργκοτ μιλούν για τη ζωή τους πριν τον πόλεμο, για τη ζωή τους στο καταφύγιο, στα τρένα, στο στρατόπεδο.
Μέσα από παιχνίδια ρόλων, αξιοποιώντας την τεχνική «θέατρο εν θεάτρω», ο θεατής γίνεται μάρτυρας της επανασύνδεσης της σχέσης των δύο αδερφών, αλλά και της σκληρότητας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε ποιο βαθμό αυτό το έργο είναι μυθοπλασία;
Το έργο «Anna & Margot» είναι εμπνευσμένο από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ και βασισμένο στις σχέσεις της οικογένειάς της όπως τις περιγράφει στο ημερολόγιο η ίδια. Ορισμένες σκηνές που βλέπουμε στο έργο είναι μεταγραφή των αναμνήσεων όπως αναφέρονται στο πρωτότυπο και αν κάποιος έχει διαβάσει πρόσφατα το ημερολόγιο μπορεί εύκολα να τις αναγνωρίσει. Ακόμη, τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του ολοκαυτώματος ενταγμένα σε αφήγηση είναι βασισμένα σε αληθινές μαρτυρίες και αποτελούν προϊόν έρευνας. Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος του κειμένου είναι μυθοπλασία. Κάποιοι χαρακτήρες που αναφέρονται δεν υπήρξαν ποτέ ή είχαν εντελώς διαφορετική σημασία στη ζωή των κοριτσιών. Η ενσάρκωσή τους προσδίδοντάς τους διαφορετικές ιδιότητες αποτέλεσε έναυσμα να αγγίξω κι άλλα ζητήματα που με αφορούσε να επικοινωνήσω μέσα από το έργο. Εξάλλου, οι χαρακτήρες μας βρίσκονται σε έναν χωροχρόνο μεταξύ ζωής και θανάτου και συνδιαλέγονται εκεί λίγο πριν χαθούν για πάντα. Αυτό από μόνο του δίνει μια μη ρεαλιστική, εξωπραγματική διάσταση στα γεγονότα που παρακολουθεί το κοινό.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Τι σε ενέπνευσε να γράψεις αυτό το έργο στο σήμερα;
Το διάστημα που έψαχνα τι είναι αυτό που θέλω να κάνω, αυτό που θέλω να πω, είδα τη θεατρική παράσταση της Γεωργίας Μαυραγάνη «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» του Primo Levi. Αυτή ήταν η αφορμή. Βγαίνοντας από το θέατρο είπα ότι θα ασχοληθώ με το γεγονός του ολοκαυτώματος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ωστόσο, από την απόσταση που μου δίνει ο χρόνος μοιάζει σαν να «ετοιμαζόταν» μέσα μου πολύ καιρό πριν. Είχα διαβάσει πολλές φορές το ημερολόγιο. Μια φορά στην εφηβεία μου, μια στη δραματική σχολή και μια πριν από δυο χρόνια περίπου όταν αποφάσισα να γράψω το θεατρικό με σκοπό να ανέβει. Πάντα όταν διάβαζα το ημερολόγιο αναλογιζόμουν «γιατί;». Το ίδιο τεράστιο «γιατί» επαναλαμβάνεται μέσα μου κάθε φορά που ακούω ότι κάπου γίνεται πόλεμος, ότι κάπου οι άνθρωποι φοβούνται να βγουν από τα σπίτια τους, ότι υπάρχουν παιδιά που στερούνται βασικών δικαιωμάτων τους, ότι υπάρχει γύρω μας τόση βία και όλοι μας ζούμε με αυτό και είμαστε εντάξει. Δεν μπορεί να είμαστε εντάξει. Αυτό με ενοχλεί. Με τρομάζει το πόσο αδιάφοροι γινόμαστε οι άνθρωποι όταν κάτι δεν έχει φτάσει στην πόρτα μας. Αυτούς τους προβληματισμούς μεταφέρουν και οι χαρακτήρες στο έργο.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Πόσο δύσκολο ή και συναρπαστικό είναι να κάνεις διαφορετικούς ρόλους ;
Είναι αρκετά δύσκολο να αλλάζεις το σώμα και τη φωνή τόσο γρήγορα όσο απαιτεί η συγκεκριμένη παράσταση. Χρειάστηκαν πολλές ώρες πρόβας για να γίνεται αυτόματα σε κάθε σημείο που οι χαρακτήρες στο έργο υποδύονται κάποιον άλλο ρόλο μέσα από το παιχνίδι τους. Είναι ενδιαφέρουσα η διαδικασία αναζήτησης. Για κάποιους χαρακτήρες που δημιουργήσαμε από την αρχή δεν είχαμε προηγούμενη αναφορά για το πώς μπορεί να είναι. Στις πρόβες δοκιμάσαμε διάφορες στάσεις και φωνές μέχρι να τους βρούμε.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Το να πειραματίζεσαι υποκριτικά ως ηθοποιός και να δοκιμάζεις στο ίδιο έργο διαφορετικές ποιότητες είναι μεν συναρπαστικό μα συνάμα πολύ δύσκολο. Και μόνο ο ένας ρόλος εναλλάσσει διαρκώς και ανάλογα τη σκηνή, τα ενεργητικά του ρήματα, τα κίνητρα, το status του, τα εμπόδιά του κλπ. Πόσο μάλλον να πρέπει βρεις και να μπορείς να διατηρείς και να επαναφέρεις μέσα σε μία ώρα, ψυχολογίες και διαθέσεις, τη φωνή, τη σωματικότητα, την αλήθεια, εντελώς αντίθετων χαρακτήρων – ηρώων, όπως παραδείγματος χάριν από τη μία της έφηβης Εβραίας που διώκεται και από την άλλη του Γερμανού στρατιώτη ναζί κακοποιητή. Είναι εξουθενωτικό και είναι βέβαια και φοβερά ενδιαφέρον το να παρατηρείς το σώμα και το μυαλό σου από τι διαδρομές περνούν ώστε στο τέλος να μπορούν να παίζουν χωρίς να εξαντλούνται.
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Πόσο δύσκολο είναι να παίζετε ανθρώπους που έχουν υπάρξει;
Προσωπικά προσπαθώ να μην αντιμετωπίζω τους ρόλους μου σαν χαρακτήρες που έχουν ή δεν έχουν υπάρξει. Από τη στιγμή που ενσαρκώνεις ένα ρόλο πρέπει να είναι σαν να υπάρχει στο εδώ και τώρα κάθε φορά που το κάνεις. Δεν γνωρίζουμε στην πραγματικότητα πώς ήταν η Άννα ή η Μάργκοτ σαν άνθρωποι και σαν χαρακτήρες. Από αναφορές και ιστορικά στοιχεία μπορούμε μόνο να φανταστούμε και να υποθέσουμε. Εστιάζω περισσότερο στην κατασκευή του ρόλου μέσα από τη μελέτη και την έρευνα χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που έχω σαν ηθοποιός και διατηρώντας επί σκηνής την εσωτερική σκέψη του χαρακτήρα σε κάθε ερέθισμα. Με αυτόν τον τρόπο τον μεταφέρω στο παρόν ζωντανό, όσο πιο κοντά σε αυτό που έχω φανταστεί.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Οι ηρωίδες από τις οποίες εμπνεύστηκε η Κωνσταντίνα έχουν υπάρξει αλλά το έργο αποτελεί μυθοπλασία, δηλαδή έχουν ενταχθεί και σκηνές που δεν αφορούν στη ζωή τους. Προσωπικά αντιμετωπίζω πάντα τις ηρωίδες τις οποίες υποδύομαι με αλήθεια και με στύβω ώστε ν’ ανακαλύπτω τρόπους να αφηγηθώ την ιστορία τους ως οφείλω, δηλαδή ως αλήθεια οπότε δεν είναι πιο ενδιαφέρον ή συναρπαστικό ή δύσκολο από το να παίζω οποιαδήποτε ηρωίδα γενικά. Η δουλειά μας πάντα είναι δύσκολη και στις περιπτώσεις που δεν είναι, δημιουργείται η γνωστή παρεξήγηση: ότι αποτελεί χόμπι.
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Πόσο κοντά είστε στους χαρακτήρες;
Σε κάθε ρόλο αναζητάμε κοινά ώστε να έχουμε κάποιες συναισθηματικές αναφορές και να μπορούμε να ταυτιστούμε σε κάποιο βαθμό. Σε καμία περίπτωση δεν έχω βιώσει τον εγκλωβισμό και τις απαγορεύσεις με τον τρόπο που το βίωσαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι τότε. Το πιθανότερο είναι ότι δεν μπορώ να συλλάβω το μέγεθος. Ωστόσο, εντόπιζα κάποιες συναισθηματικές ομοιότητες στην έφηβη Άννα που έγραφε το ημερολόγιο και την έφηβη Κωνσταντίνα που επίσης έγραφε ημερολόγιο. Την πρώτη φορά που το διάβασα δεν μπορούσα να κατανοήσω τις συνδέσεις. Μετά από δεκατρία χρόνια περίπου, τις αποκωδικοποίησα.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Έχω αρκετά κοινά με τη Μάργκοτ, όπως το ότι είμαι η μεγάλη αδερφή και συνεπώς η πάντα «υπεύθυνη» για την μικρή αδερφή μου αλλά έχω και τεράστιες διαφορές. Δεν γίνομαι το καλό παιδί για να ευχαριστήσω τους άλλους, το έχω κάνει ενίοτε αλλά κυρίως ήμουν από πάντα αρκετά ειλικρινής και ενοχλητική όταν το απαιτούσε η συνθήκη. Δεν θα δικαιολογούσα ποτέ τον κακοποιητή μου στη ζωή και όντως δεν το έχω κάνει ακόμα και σε περιπτώσεις που ο κακοποιητής είναι ένας πολύ κοντινός μου άνθρωπος όπως στην «μυθοπλαστική» αφήγηση της κακοποίησης της Μάργκοτ. Όμως εκεί έγκειται και η μαγεία της δουλειάς μας, στο να ανακαλύψω γιατί στην κάθε περίπτωση η Μάργκοτ πράττει και δρα έτσι, να λειάνω τις διαφορές μας και να την υπηρετήσω αυτήν και τις επιλογές της με ειλικρίνεια και κατανόηση.
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Πόσες Άννες και Μάργκοτ υπάρχουν στο σήμερα ;
Αμέτρητες. Να αναφέρω περιοχές στις οποίες προσπαθούν να επιβιώσουν οι σύγχρονες Άννες και Μάργκοτ; Πρώτο παράδοξο: Παλαιστίνη-Γάζα-Δυτική όχθη. Συρία. Ουκρανία. Υεμένη. Πακιστάν. Αφγανιστάν. Και όπου τους απαγορεύεται να ζήσουν ελεύθερες όπως σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, το Ιράν είναι ένα παράδειγμα και το αντλώ από την επικαιρότητα. Διάβασα σε ένα άρθρο ότι σύμφωνα με έρευνα του ΟΗΕ το 2023 διπλασιάστηκε από το 2022 το ποσοστό των γυναικών που σκοτώθηκαν σε πολέμους.
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Άπειρες. Εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι στον κόσμο που εξαιτίας πολεμικών συρράξεων καταπατώνται τα δικαιώματά τους κάθε μέρα. Όλα αυτά τα παιδιά συμβολίζει η Μάργκοτ που στην παράσταση «χάνεται πρώτη στη λήθη» συμβολικά, για όλα εκείνα τα παιδιά του τότε και του σήμερα που δεν γνωρίζουμε ούτε το όνομά τους…
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Ποιες είναι οι αντιδράσεις του κοινού
Ποικίλουν. Στους περισσότερους θεατές αρέσει, μας γράφουν καλά λόγια αλλά έχει τύχει και να μην αρέσει. Για εμένα το θέατρο δεν είναι θέμα απλώς αισθητικής «μου άρεσε» ή «δε μου άρεσε». Να μην σου άρεσε, κανένα πρόβλημα, αλλά να ξέρεις γιατί, όπως και γιατί κάτι σου άρεσε. Φοβερή αντίδραση είχε ένας θεατής φέτος, που ήρθε μόνος του και τυχαία τον γνωρίζαμε και εγώ και η Κωνσταντίνα από άλλους κύκλους η κάθε μία, δεν είναι ηθοποιός δηλαδή και ο οποίος κοιτούσε καθ’ όλη τη διάρκεια με ένα βλέμμα ενεργητικό σαν να παίζει ο ίδιος και στο τέλος ο άνθρωπος μας είπε τη φράση «το θέατρο για εμένα έγινε κλουβί, εγκλωβίστηκα μαζί σας».
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Γιατί προτείνετε σε κάποιον να δει αυτό το έργο
Θα πρότεινα σε κάποιον να το δει γιατί το έργο συνομιλεί με το σήμερα, γιατί σκέφτεσαι βλέποντας το πως είμαστε όλοι πιόνια σε παιχνίδια άλλων και ανάλογα την εποχή άλλος είναι ο θύτης και άλλος το θύμα. Σίγουρα ένας απόλυτος άνθρωπος θα ήθελα να το δει για να μάθω αν θα καταφέρει να προβληματιστεί και να προσέξει πως μετά τα δικά του ατομικά πιστεύω ακολουθεί μια μεγαλύτερη εικόνα που καταρρίπτει το προσωπικό αφήγημα του καθενός μας. Πάντα κάποιοι θα τρέχουν να σωθούν και άλλοι θα κλείνουν τα μάτια τους πίσω από σφραγισμένα παραθυρόφυλλα. Πάντα κάποιοι θα μένουν ζωντανοί από τύχη και επειδή προσφέρουν κάτι σε αυτό το σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε όλοι.
Ένα ήδη προβληματισμένο άτομο, θα δει τη συγκεκριμένη παράσταση για ευνόητους λόγους!
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Πως συνεργαστήκατε με τον Γιώργο Δρίβα, ποια είναι η σκηνοθετική ματιά του;
Ο Γιώργος ήταν από την αρχή πολύ συγκεκριμένος. Είχε εικόνα και που θέλει να το πάει αισθητικά και υποκριτικά, εστίασε πολύ στο να αποδοθούν τα νοήματα του ίδιου το κειμένου όπως αυτό είναι γραμμένο και δεν επέβαλλε μια άποψη. Διαβάσαμε, κάναμε τραπέζι και ανάλυση, μετά δοκιμές και μετά από τις δοκιμές μας προέκυψε και το όποιο στήσιμο. Δουλεύεις σκληρά με τον Γιώργο σε ένα σύστημα που δεν είναι εύκολο και που ενώ και εγώ είχα ήδη διδαχθεί αυτόν τον τρόπο δουλειάς όπως και εκείνος, ζορίστηκα όπως νομίζω ζορίζεται και ο ίδιος ψάχνοντάς το, όπως ο κάθε καλλιτέχνης που ακολουθεί μία μέθοδο και μέσω αυτής προσπαθεί να οδηγηθεί κάπου. Ο τρόπος του είναι πολύ βοηθητικός, πάντα σε βάζει σε ένα δρόμο, αρκεί να κοπιάσεις ως ηθοποιός, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που εν γένει δουλεύω και διδάσκω κι εγώ άρα ήταν μια καλή συνεργασία. Κρατώ τη φράση που μας είχε πει ότι τώρα πρέπει κάθε φορά να ανακαλύπτουμε και κάτι νέο, είναι αυτό που λέω κι εγώ στους μαθητές μου «Τώρα χαρείτε το!».
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Πώς συνεργαστήκατε με τη Φιλία ποια είναι η σχέση σας.
Τη Φιλία τη γνώρισα πέρυσι στην παιδική παράσταση «Το Ασχημόπαπο» του Δημήτρη Αδάμη. Η γνωριμία μας αποδείχθηκε καθοριστική καθώς δουλεύουμε μαζί στο θέατρο πάνω από ένα χρόνο πλέον κι αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο. Η Φιλία είναι ένας άνθρωπος που μπορείς να βασιστείς, ξέρεις ότι θα είναι εκεί και στη σκηνή και στη ζωή. Όταν μια παράσταση βασίζεται σε ένα ντουέτο ηθοποιών, είναι απελευθερωτικό να ξέρεις πως ό,τι και να συμβεί στη σκηνή ο άλλος είναι εκεί.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Πώς συνεργαστήκατε με την Κωνσταντίνα ποια είναι η σχέση σας;
Η σχέση μας με την Κωνσταντίνα προέκυψε μέσα από τη δουλειά. Ήμασταν συμπαίκτριες πέρσι στο βρεφικό «Ασχημόπαπο» του Δημήτρη Αδάμη και τότε μου πρότεινε να διαβάσω το έργο της αν ήθελα. Εγώ το διάβασα και κατευθείαν είπα ότι θέλω να το κάνουμε μαζί. Το κείμενο το βρίσκω πολύ καλογραμμένο και ουσιαστικό κάθε φορά που έρχομαι σε επαφή μαζί του μέχρι και σήμερα, για πολλούς λόγους: για την έρευνα που έγινε και φαίνεται, για το πως εντάσσει το θέατρο εν θεάτρω, για την υπόσταση των ηρωίδων κ.α. Όχι πολύ καλό για πρώτη προσπάθεια. Πολύ καλό τελεία. Με την Κωνσταντίνα μοιάζει να έχουμε παράλληλη πορεία, αφού το πρώτο μας πτυχίο είναι αυτό της Φιλολόγου, μετά σπουδάσαμε και οι δύο Υποκριτική και μετά παρακολουθήσαμε το ίδιο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα. Παίζουμε, διδάσκουμε και γράφουμε και οι δύο κι είναι πολύ ωραίο αυτό, υπάρχει μια σιωπηλή αλληλοκατανόηση. Έτσι παίζουμε πια πάνω από έναν χρόνο μαζί, οπότε η συνεργασία έχει φτάσει στο επίπεδο να βρίσκουμε πολύ γρήγορα και άμεσα τρόπους να διαχειριζόμαστε τα πάντα, ό,τι και αν -μας- συμβαίνει σκηνικά ή και από πριν βγούμε στη σκηνή. Είναι σπουδαία στιγμή και πολύ τροφοδοτική για εμένα όταν ξαπλώνουμε και παίρνουμε θέσεις και απλά κοιταζόμαστε στα μάτια μέχρι να ξεκινήσει η παράσταση.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια;
Από τη νέα χρονιά σχεδιάζουμε μια μικρή περιοδεία με την παράσταση «Anna & Margot» σε κάποιες πόλεις της επαρχίας. Επιπλέον η παράσταση θα είναι διαθέσιμη για τα σχολεία της δευτεροβάθμιας για την τρέχουσα σχολική χρονιά καθώς αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση διδασκαλίας για το ολοκαύτωμα και συνοδεύεται με σενάριο διδασκαλίας. Παράλληλα έχουμε ξεκινήσει μια νέα συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής και τη Δημοτική Θεατρική Ομάδα «Εξόρυξη» οργανώνοντας ένα παιδικό θεατρικό εργαστήρι στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Λαυρίου. Εκεί τα παιδιά δεν έχουν εύκολα πρόσβαση σε τέτοιου είδους εργαστήρια και δράσεις και είναι πολύ σημαντικό που ο Δήμος μας δίνει αυτή τη δυνατότητα.
(Κωνσταντίνα Ράικου)
Τώρα παίζω σε άλλες δύο παραστάσεις, το «Ο επιθεωρητής έρχεται» σε σκηνοθεσία Μαριλένας Μοραγλή, επίσης στο θέατρο Βαφείο κάθε Τετάρτη και στην παράσταση για παιδιά, «Μάλο και ο Θησαυρός του βυθού» σε σκηνοθεσία Ανδρέα Μακρή στο θέατρο Coronet, τις Κυριακές, το πρωί. Κάνω ήδη πρόβες για μία παράσταση, την πρώτη παραγωγή της εταιρίας μας, Προβάδικο ΑΜΚΕ που έχουμε μαζί με την επί χρόνια φίλη και συνεργάτιδα μου Δήμητρα Δρακοπούλου η οποία σκηνοθετεί κιόλας, παίζω εγώ με τη Βαρβάρα Ραμπαούνη, συνεργάτιδα και φίλη μας από τα χρόνια της σχολής, βοηθοί είναι οι επίσης φίλες και συνεργάτιδές μας επί χρόνια Μαριλένα Βουγίδη και Ζωή Κουσάνα και έχουμε κι άλλες συντελέστριες φοβέρες σε όλα τα πόστα, μουσική, φωτογραφία, επικοινωνία, που θα ανακοινωθούν σύντομα. Ανεβάζουμε το «Ποιος Ανακάλυψε την Αμερική;» της Χρύσας Σπηλιώτη, από 13/1/2025 στο θέατρο Αλκμήνη και είμαι πολύ χαρούμενη και ενθουσιασμένη!
(Φιλία Κανελλοπούλου)
Ευχαριστούμε πολύ!
Βιογραφικά στοιχεία:
Κωνσταντίνα Ράικου, ηθοποιός και θεατροπαιδαγωγός. Είναι απόφοιτη του τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ., σπούδασε υποκριτική στη δραματική σχολή «Αθηναϊκή Σκηνή» και είναι τελειόφοιτη του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών με ειδίκευση στη Διδακτική του Θεάτρου στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ. Το 2023 γράφει το πρώτο της θεατρικό έργο με τίτλο «Anna & Margot» το οποίο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο θέατρο Βαφείο Λάκης Καραλής τον Απρίλιο του 2024.
Φιλία Κανελλοπούλου, ηθοποιός και θεατροπαιδαγωγός. Σπούδασε, Υποκριτική στη σχολή θεάτρου “Δήλος” της Δήμητρας Χατούπη και αποτελεί τελειόφοιτη στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα “Διδακτικής του Θεάτρου” στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
& Αναλυτικές πληροφορίες για την παράσταση «Anna & Margot» ΕΔΩ:
&& Οι φωτό της παράστασης είναι του Στάθη Δουβλέκα. Η φωτό της Φιλίας Κανελλοπούλου είναι της Χριστίνας Φυλακτοπούλου και οι φωτό της Κωνσταντίνας Ράικου είναι της Χριστίνας Δενδρινού.
Του Κυριάκου Κουρουτσαβούρη, 22/11/2024