Η έλλειψη μιας σχολής σκηνοθεσίας στην Ελλάδα την έφερε στο Λονδίνο. Ηταν τον Μάιο του 2007, όταν η Ιόλη Ανδρεάδη αποφάσισε να μεταβεί στην Αγγλία για να σπουδάσει αυτό που ήθελε. Ο ένας χρόνος έγινε δύο, οι δυο τρεις και τώρα ήδη διανύει τον πέμπτο της χρόνο στα ξένα…
Αν και δεν αποκλείει φυσικά το ενδεχόμενο να επιστρέψει κάποια στιγμή στη χώρα μας, η Ιόλη δείχνει να έχει βρει τον προορισμό της. Και αποτελεί μια ακόμη απόδειξη πως οι Ελληνες διαθέτουν ταλέντο και μπορούν να διαπρέπουν όταν τους δίνεται η ευκαιρία να φανερώσουν την αξία τους…
Παρά το γεγονός ότι έχει δουλέψει και ως ηθοποιός δηλώνει πάνω απ’ όλα σκηνοθέτης, όμως, παράλληλα, έχει και το χάρισμα της συγγραφής. Το All4fun τη συνάντησε ένα ζεστό καλοκαιρινό απόγευμα στα Εξάρχεια λίγο πριν επισκεφθεί τη Σίφνο για να χαρεί τον ελληνικό ήλιο…
Μαζί με την ξενοιασιά των διακοπών, βέβαια, και τα μπάνια στη θάλασσα δεν σταμάτησε να τακτοποιεί ορισμένες λεπτομέρειες για την σκηνοθετική της δουλειά, το «The Return of the Εxile», που ανεβαίνει στο Λονδίνο την 11η Οκτωβρίου.
– Mίλησε μας για τη συγκεκριμένη παράσταση.
Το όνομα της είναι «The return of the Exile». Είναι βασισμένη σ’ έναν πίνακα του Ρέπιν, το «Δεν τον περίμεναν». Ο πίνακας έχει να κάνει με έναν άνθρωπο, ο οποίος βρισκόταν στην εξορία και επιστρέφει σπίτι του. Έχει περάσει καιρός, και σχεδόν όλοι στην οικογένεια του τον αντιμετωπίζουν παγωμένα, για την ακρίβεια δεν ξέρουν πώς να τον αντιμετωπίσουν.
– Πώς εμπνεύστηκες για να σκηνοθετήσεις το συγκεκριμένο έργο;
Ο πίνακας χρησιμοποιήθηκε στην τελευταία σκηνή, όταν ο δικός μας ξενιτεμένος γυρίζει κι αυτός και οι υπόλοιποι χαρακτήρες τον αντιμετωπίζουν παγωμένα. αλλά και σαν σημείο αναφοράς για όλη την παράσταση.
– Αρα πριν πού εξελίσσεται η πλοκή;
Στο σαλόνι του σπιτιού του, όσο εκείνος λείπει.
– Το γιατί έλειπε εξηγείται;
Ναι, λείπει γιατί γράφει …επικίνδυνα ποιήματα, συλλαμβάνεται και τον στέλνουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
– Σε ποιο θέατρο θα ανεβεί;
Στο Τhe Yard Theatre. Ο χώρος είναι νέος και πολύ ενδιαφέρων. Είναι από τα τελευταία θέατρα που χτίστηκαν στην Αγγλία. Και μέσα σε δύο εβδομάδες! Ηταν μια παλιά αποθήκη και μαζεύτηκαν τρεις νέοι σκηνοθέτες και μια ομάδα αρχιτεκτόνων και το έφτιαξαν. Είναι τέλειο! Έχουν φτιάξει και ένα ξύλινο αμφιθέατρο. Είναι επίσης ένα θέατρο – μανιτάρι. Με την έννοια ότι άνοιξε τις πόρτες του τον Ιούλιο και θα ολοκληρώσει το έργο του τον Οκτώβριο.
– Και ο λόγος;
Αυτό θέλουν οι άνθρωποι που το άνοιξαν, να ανοίγει κάθε χρόνο σε άλλο μέρος.
– Πόσες είναι οι σκηνοθετικές σου δουλειές μέχρι τώρα;
Στην Αγγλία είναι η όγδοη. Συνολικά, αν συμπεριλάβω την Αθήνα και τη Νέα Υόρκη, έχω σκηνοθετήσει 15 δουλειές.
– Σκοπεύεις να μείνεις πολύ καιρό στο Λονδίνο;
Μάλλον θα μείνω κι άλλο.
– Είναι επαγγελματικοί οι λόγοι;
Ναι. Oι ηθοποιοί εκεί μαθαίνουν από την σχολή μεγάλο κομμάτι της δουλειάς. Και οι ευκαιρίες για δουλειά είναι λίγο περισσότερες. Μπορείς να τις βρεις και online, που βοηθάει. Ταυτόχρονα, ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγαλύτερος και ακόμη εννοείται πως οι Άγγλοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν δουλειά. Για παράδειγμα σε μια λίστα με νέους σκηνοθέτες -από τις πολλές που υπάρχουν- υπάρχουν καταγεγραμμένοι 750, που σίγουρα είναι ένας μεγάλος αριθμός. Γενικά είναι γεμάτο το Λονδίνο (σ.σ. γέλια)
-Επομένως δουλεύεις και πιο εύκολα.
Όχι απαραίτητα. Είναι πιο πολλές οι ευκαιρίες, όμως μη νομίζεις ότι τα πράγματα είναι σούπερ ανοιχτά. Οπως παντού δηλαδή. Και εκεί παίζει ρόλο το ποιους ξέρεις. Όχι μόνο με την έννοια του κονέ, ή του με ποιους κάνεις παρέα. Ευτυχώς μετράει και το ποιοι γνωρίζουν τη δουλειά σου.
– Πώς και αποφάσισες να μεταναστεύσεις στο Λονδίνο;
Πήγα γιατί ήθελα να σπουδάσω σκηνοθεσία θεάτρου, διότι δεν υπήρχε σχολή στην Ελλάδα. Τελείωσα το μεταπτυχιακό στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης και το King’s College, και μετά ξεκίνησα το διδακτορικό μου.
– Αισθάνεσαι ικανοποιημένη για την επιλογή σου;
Ναι.
– Και δικαιωμένη;
Δικαιωμένη… Έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολο όταν κάνεις μια δημιουργική δουλειά να είσαι πολύ χαρούμενος. Είναι αυτό που λέμε “μια συνεχής αναζήτηση”. Θέλεις να κάνεις όλο και καλύτερα τη δουλειά σου, αλλά και να μαθαίνεις συνεχώς νέα πράγματα. Για αυτήν και για σένα. Ταυτόχρονα, ειδικά τώρα, μου είναι αδύνατο να ξεχνάω τα υπόλοιπα. Τα υπόλοιπα σημαντικά. Όπως λέει ένας πολύ καλός φίλος και συνεργάτης μου ‘το θέατρο δεν είναι ζωή, είναι κομμάτι της’. Δε γίνεται να σε απασχολεί μόνο αυτό. Πόσο μάλλον αυτή τη στιγμή που ζούμε – η Ελλάδα αλλά και το κομμάτι της Ελλάδας που είναι έξω από την Ελλάδα, το κομμάτι της Ελλάδας που μετακόμισε στο εξωτερικό- αυτό το σκοτάδι μέσα στο καταμεσήμερο, όπως λέει και στο “Οι Γερμανοί Ξανάρχονται”, τον παράλογο πόλεμο που πλήττει όπως πάντα πιο πολύ τους πιο αδύναμους, τους πιο μόνους, τους λιγότερο καταφερτζήδες, τους πιο ποιητές.
– Οπότε στην Ελλάδα δε θα γυρίσεις άμεσα.
Δεν νομίζω, αλλά δεν μπορώ να το ξέρω με σιγουριά.
– Το κεφάλαιο γράψιμο πώς προέκυψε;
Έγραφα διηγήματα και ποιήματα από πολύ μικρή. Όταν τελείωσα την δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης και μια και δεν είχα βρει δουλειά ως ηθοποιός, κάναμε μια παράσταση με άλλους αποφοίτους, πολύ καλούς ηθοποιούς, την “Αρρώστια του Ύπνου”, για την οποία έγραψα το κείμενο, επιχείρησα για πρώτη φορά να σκηνοθετήσω και έπαιζα. Λίγα χρόνια μετά κατάλαβα ότι η υποκριτική με ενδιαφέρει λιγότερο. Ενώ με την σκηνοθεσία νιώθω σαν οπαδός. Ανεβαίνει η αδρεναλίνη μου, παθιάζομαι. Κάπως σαν τον τίτλο που έδωσε η Κάτια Γέρου στο βιβλίο της για το θέατρο, μια δουλειά στην οποία είχα τη χαρά να συμμετέχω: “Αλλάζοντας τους παλμούς της καρδιάς”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Τη φράση “όταν παίζει ο ηθοποιός πρέπει να αλλάζουν οι παλμοί της καρδιάς του” την έλεγε ο Γιώργος Λαζάνης, σε πρόβες στο Θέατρο Τέχνης.
– Επομένως την όλη διαδικασία δεν τη χαίρεσαι το ίδιο ως ηθοποιός.
Τη χαίρομαι αλλά δεν είναι το ίδιο. Αυτή η χαρά είναι μεγαλύτερη, αυτή με την υπόγεια, σχεδόν κρυμμένη δράση.
– Από πότε έχεις να παίξεις;
Από το 2009. Θέλω κάποια στιγμή να το ξανακάνω, όμως δεν είναι στις προτεραιότητες μου.
– Στο Λονδίνο πώς περνάς;
Με πολλή δουλειά, κολυμβητήριο και με καλούς φίλους.
– Είναι Ελληνες οι περισσότεροι;
Μερικοί είναι Έλληνες, οι άλλοι είναι Άγγλοι, Γερμανοί, Ιρλανδοί.
– Όχι Μεσόγειους δηλαδή! Πώς και έτσι;
Δεν έχει τύχει.
– Επιλογή σου;
Νομίζω δεν επιλέγω τους φίλους μου με βάση την εθνικότητα τους. Απλώς ταιριάξαμε.
– Λένε ότι οι Ελληνες δουλεύουν πολύ όταν είναι έξω. Ισχύει;
Πράγματι δουλεύουν πολύ, και έξω και μέσα, αν κρίνω από ανθρώπους που γνωρίζω. Επίσης έχουν άπειρο “ταλέντο”. Υπάρχουν άπειροι ταλαντούχοι άνθρωποι στην Ελλάδα. Κι όταν βρεθούν σε περιβάλλον πιο ευνοϊκό φαίνεται πιο πολύ η αξία τους. Όχι ότι στην Αθήνα δε φαίνεται. Είναι μια πόλη γεμάτη με ενδιαφέροντες, ταλαντούχους, έξυπνους ανθρώπους.
– Ναι, αλλά εσύ έφυγες από εδώ (σ.σ. γέλια)
Είναι άλλοι οι λόγοι που είμαι έξω… Ο επαγγελματικός μου κύκλος είναι μεγαλύτερος στο Λονδίνο. Και εκεί έχουν δει περισσότεροι άνθρωποι δουλειά μου.
– Εχεις ανεβάσει παραστάσεις στην Ελλάδα ενώ ζεις πια στην Αγγλία;
Ναι, δύο φορές, στον Πολυχώρο Πολιτισμού Αθηναΐς, όπου φιλοξενήθηκε η ομάδα μου το 2009 και το 2010. Αυτές τις δουλειές τις ευχαριστηθήκαμε πολύ. Τους επόμενους μήνες όμως έχω την ανάγκη να μείνω σ’ ένα μέρος, να συγκεντρώσω τις δυνάμεις μου.
– Είσαι τόσο ήρεμη σαν άνθρωπος. Είσαι και έτσι ως σκηνοθέτιδα;
Θυμώνω πολύ σπάνια. Συνήθως είμαι πολύ – πολύ ήρεμη. Αλλά καταναλώνω πολύ περισσότερη ενέργεια απ’ ότι στην καθημερινή μου ζωή. Και πρέπει να έχω ενέργεια για να μπορώ και να μεταδώσω. Οπότε μετά τις πρόβες συνήθως νιώθω κουρέλι. Εκτός από κάποιες φορές που η ενέργεια της πρόβας κρατάει για πολλή ώρα μετά.
– Αναρωτιέμαι, πάντως, το πώς εισπράττουν οι ηθοποιοί όλη αυτήν την ηρεμία σου.
Με δουλεύουν! (σ.σ. γέλια). Ταυτόχρονα νομίζω εισπράττουν πως τους ακούω και τους θεωρώ, στα πλαίσια των διαφορετικών αρμοδιοτήτων μας, ισότιμους δημιουργούς. Σίγουρα δεν είμαι ο τύπος του αυταρχικού σκηνοθέτη. Δε με ενδιαφέρει αυτό το πράγμα.
– Σου έχει τύχει αυτή την ηρεμία να την εκμεταλλευτούν κάποιοι ηθοποιοί για να κάνουν το δικό τους;
Όχι. Στην Ελλάδα είχα αντιμετωπίσει κρούσματα ασυνεννοησίας, όμως αυτό είχε να κάνει με το ότι ήμουν πιο μικρή και δεν ήξερα πώς να χρησιμοποιήσω τα «εκφραστικά μου μέσα». Τώρα είμαι πιο συγκεντρωμένη στην κοινή δουλειά που περιμένει να γίνει. Και περισσότερο έμπειρη.
– Υπάρχουν άλλοι Ελληνες σκηνοθέτες στο Λονδίνο;
Ναι, βεβαίως υπάρχουν, απλώς δεν είμαστε πολλοί.
– Ως γυναίκα σκηνοθέτης έχεις νιώσει έναν διαχωρισμό σε σχέση με τους άντρες σκηνοθέτες; Δηλαδή το να μην σε επέλεξαν σε μια δουλειά λόγω φύλου;
Οι άντρες καλλιτεχνικοί διευθυντές για παράδειγμα είναι περισσότεροι. Ταυτόχρονα νιώθω πως πάει -αργά αργά- να εξισωθεί η κατάσταση. Εξαρτάται και από το πόσο πείθεις ότι μπορείς να κάνεις τη δουλειά. Έχω νιώσει στο παρελθόν ότι δε με επέλεξαν λόγω φύλου, αλλά ήταν μια φορά.
– Άρα μία ίσον καμία;
(σ.σ. γέλια). Βλέπουμε όλο και περισσότερες γυναίκες στην σκηνοθεσία, αν και δεν έχει λυθεί το ζήτημα του φύλου, και δεν προβλέπεται να λυθεί άμεσα.
– Να τελειώσουμε και με την άλλη σου μεγάλη αγάπη, τη συγγραφή. Συνεχίζεις να γράφεις;
Ναι. Τον Ιούνιο ξεκίνησα να γράφω ένα έργο. Και είναι για πρώτη φορά κατευθείαν στα αγγλικά!
Του Κυρ. Κουρουτσαβούρη, 26/9/2011
* Η παράσταση The Return of The Exile ανεβαίνει από τις 11-26 Οκτώβρη στο The Yard Theatre στο Hackney Wick. Παίζουν οι: Phil Burrows, Luke Harrison, Konstantinos Kavakiotis, Rahil Liapopoulou, Melina Theocharidou, Duncan Wilkins. Ήχος: Γιάννης Παξεβάνης. Σκηνικά: Sarah Edkins. Βοηθός σκηνοθέτη: Ariadne Kritonos. Παραγωγή: Fay Brown. Με την πολύτιμη βοήθεια της χορογράφου Μαριέλας Νέστορα.