“Το Τελευταίο Όνειρο της Έμιλυ Ντίκινσον”
Του Σταμάτη Πολενάκη (δραματουργική επεξεργασία της Ευαγγελίας Καπόγιαννη), σε σκηνοθεσία Δημοσθένη Φίλιππα, στο Θέατρο “104”.
Σταμάτης Πολενάκης, ένας νέος άνθρωπος με βαρύ όνομα (εγγονός του συνονόματου γνωστού γελοιογράφου και υιός του κριτικού κι επίσης συγγραφέα Λεάνδρου Πολενάκη). Έχει γράψει και δημοσιεύσει ποιήματα και θεατρικά έργα, έχει μεταφράσει κάποια από αυτά σε ξένες γλώσσες κι έχει τη χαρά να δει κάποια δραματοποιημένα στην Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό. Από μία πολύ σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο, είμαι βέβαιη ότι θα διαβάσω το βραβευμένο έργο του και μάλιστα εξαιρετικά σύντομα… Τα εύσημα και στη θεατρική ομάδα “ΔΟΚΙΜΗ”, που έκανε τη συγκεκριμένη επιλογή.
Το “Τελευταίο Όνειρο της Έμιλυ Ντίκινσον” είναι ένας βαθύς εξομολογητικός μονόλογος, για τη ζωή, την ψυχοσύνθεση και την ιδιοσυγκρασία μίας εκ των μεγαλυτέρων ποιητριών του 19ου αιώνα παγκοσμίως, της Αμερικανίδας Έμιλυ Ντίκινσον. Η Ντίκινσον γεννήθηκε, μεγάλωσε κι έσβησε στο Άμερστ της Μασαχουσέτης. Οι γονείς της ανήκαν σε μεγαλοαστική οικογένεια κι η ίδια είχε την ευκαιρία να σπουδάσει. Όμως, στο πλαίσιο του πουριτανισμού της εποχής και της απύθμενης προτεσταντικής θρησκευτικής επιρροής από την οικογένειά της, κλείστηκε γρήγορα στον εαυτό της, αρνήθηκε κάθε μορφή ευτυχίας και απομονώθηκε τελείως από το εξωτερικό περιβάλλον, με εξαίρεση την αλληλογραφία που διατηρούσε με ελαχιστότατους φίλους της. Έγραψε τεράστιο αριθμό ποιημάτων, τα περισσότερα εκ των οποίων έγιναν γνωστά μετά το θάνατό της. Η ρομαντική ποιήτρια τα κρατούσε αυστηρά κλειδωμένα στην κάμαρά της…
Η ποιητικότητα του κειμένου του Πολενάκη βοήθησε ακόμη περισσότερο στο ν΄αγαπήσουμε τη μελαγχολική γυναίκα, την παγιδευμένη στην ευαισθησία της, τη δημιουργική της ευφυΐα και τη μόνιμη εσωτερική αναζήτηση κι αμφισβήτηση. Ο διχοτομημένος μονόλογος και η παρουσία του τρίτου προσώπου μοιράζουν σκηνικά την αντιφατική προσωπικότητα της Ντίκινσον. Έξυπνη σκηνοθετική αδεία του Δημοσθένη Φίλιππα, που μαζί με την Ευαγγελία Καπόγιαννη βασίστηκαν στο υπέροχο κείμενο του Πολενάκη, κράτησαν τα δομικά του στοιχεία και στη συνέχεια προσέθεσαν τις δικές τους καλλιτεχνικές πινελιές, κυρίως βιογραφικά στοιχεία και κομμάτια από τα ποιήματά της.
Ο Φίλιππας απέδωσε το νέο κείμενο με μία ευρύτερη αντίληψη, προσφέροντας στο κοινό μια ξεκάθαρα κλασική αλλά εξίσου εμπνευσμένη προσέγγιση, μην επιτρέποντας να εμφιλοχωρήσει κίνδυνος αλλοίωσης του ύφους του κειμένου ή αμφιβολία περί της αισθητικής και συναισθηματικής του αξίας. Παράλληλα, διατήρησε ακήρατο το λόγο της Ντίκινσον.
Πρώτος στη σκηνή εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Δανίκας. Στο ρόλο του αφηγητή-φίλου-ποιητή διαχειρίστηκε – καθόλη τη διάρκεια της παράστασης – αυτόν τον έξτρα χαρακτήρα, με αναμφισβήτητη γοητεία και εμφανή καλλιέργεια, όπως ακριβώς θα άρμοζε σ΄έναν πνευματικό κύριο της εποχής. Ειδικά η παρουσία του, προσέδωσε στην παράσταση διδακτική αξία, μιας και οι περιγραφές του ήταν εκπαιδευτικά απαραίτητες και προσεγγιστικά γλαφυρές, εμπλουτισμένες με το χάρισμα της μεταδοτικότητας.
Στη συνέχεια, παρουσιάστηκε η Ιωάννα Μυλωνά, στηρίζοντας το ρόλο της νεαρότερης Έμιλυ. Αντιλαμβανόμαστε αμέσως πως η μαυροφορεμένη ποιήτρια βιώνει τα πένθη και πονά τόσο για το θάνατο των αγαπημένων της, όσο και για τη ζωή. Τη δική της ζωή, που αναγκάζεται να συνεχίζει να ζει. Η Μυλωνά αποκαλύπτεται στο ρόλο της. Φαίνεται ότι είναι διαβασμένη και κατάλληλα προετοιμασμένη, σαφώς μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη της ζωής της ποιήτριας. Με αφοσίωση στο πρόσωπο της ηρωίδας, μας απέδειξε ότι ενστερνίστηκε τη συγκίνησή της με απαράμιλλο πάθος.
Τελευταία εμφανίστηκε η Μαρία Ροβάκη, που κάλυψε το κομμάτι της Ντίκινσον μετά τα απανωτά πένθη και προς το τέλος της ζωής της. Έχει ήδη βιώσει τον πόνο και δείχνει να τον έχει αποδεχθεί. Ωστόσο, αποφασίζει να κλειστεί στο δωμάτιό της. Βυθισμένη μονίμως στη θλίψη της… Η Ροβάκη, ντυμένη πάντα στα λευκά, χωρίς εξεζητημένη έκφραση, αποκαλύπτει το σκοτεινό επίπεδο της ψυχοσύνθεσης της Ντίκινσον, επιδεικνύοντας σχολαστική ανάλυση του ρόλου. Με αργές, απαλές, βελούδινες κινήσεις. Πολύ δυνατό δε, το contrast εξωτερικής εμφάνισης και ψυχικής κατάστασης.
Εξαιρετική – το τονίζω – εκφορά του λόγου και επίσης ωραία άρθρωση κι από τους τρεις συμμετέχοντες. Δεν ακούμε πολύ συχνά τόσο καθαρά Ελληνικά!
Ωραίο το σκηνικό από τη Μυρτώ Κοσμοπούλου. Το νοητό παράθυρο-παραπέτασμα, πίσω από το οποίο κρυβόταν η Ντίκινσον τα τελευταία χρόνια της ζωής της, αρνούμενη κάθε επαφή με ξένους. Και παράλληλα, όση ώρα εξελίσσεται το προσωπικό δράμα της ποιήτριας, η έξοχη μουσική της Κατερίνας Ελοσίτου. Πολύτιμος νευρώνας στην εξέλιξη της παράστασης. Άλλοτε συγχρόνως κι άλλοτε ανεξάρτητα κι αυτοδύναμα, η μουσική της Ελοσίτου απάλυνε τον πόνο μας ή όξυνε ακόμη περισσότερο τις αισθήσεις μας… Κι όλα αυτά σε συνδυασμό με τον υποβλητικό φωτισμό της Μελίνας Μάσχα και τα αποτελεσματικότατα λοιπά οπτικο-ακουστικά μέσα.
Παρακολουθήσαμε ευχάριστα ένα ακόμη θεατρικό project της ομάδας “Δοκιμή”, σε παραγωγή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας “Αντιγόνη”. Μία βιογραφική-ψυχογραφική πρόταση για μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Τροφή για σκέψη μιας και μας έδωσε το έναυσμα να ψάξουμε λίγο περισσότερο τον άνθρωπο Έμιλυ Ντίκινσον, που άφησε το στίγμα του ανάμεσα σ΄εκατομμύρια ανθρώπους πάνω στη Γη. Τη γλυκιά και “φωτεινή” Έμιλυ, που απώλεσε βίαια τον ενθουσιασμό της κι επέλεξε να φύγει από τη ζωή απομονωμένη κι ανέραστη…
Της Βικτωρίας Πέππα, 29/1/2020