Ο Αντώνης Σαμαράκης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες. Ο “πνευματικός” μας πρεσβευτής γεννήθηκε στην Αθήνα στις 16 Αυγούστου 1919 και πέθανε στην Πύλο Μεσσηνίας στις 8 Αυγούστου 2003.
Από μικρός έγραφε ποιήματα, που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και ανθολογίες. Τελείωσε τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ εργάστηκε ως υπάλληλος στο Υπουργείο Εργασίας απ’ όπου και τον απομάκρυνε η δικτατορία του Μεταξά.
Το πρώτο του ξεκίνημα με την ποίηση έγινε όταν ακόμα ήταν έφηβος σε περιοδικά του σχολείου του, όπως “Ο παιδικός κόσμος” και “Η μαθητική ζωή”. Στην αρχή της λογοτεχνικής του καριέρας συνεργάστηκε με το περιοδικό “Διάπλαση των Παίδων” και αργότερα το 1932 δημοσίευσε τα “Τραγούδια του παιδιού” με το ψευδώνυμο Ιωσήφ Κυπριανός.
Το Μάρτιο του 1943 τον συνέλαβαν οι συνεργάτες των Γερμανών επειδή είχε μπει στην Αντίσταση και συμμετείχε σε λαϊκή εξέγερση εναντίον της πολιτικής επιστράτευσης. Τον Ιούνιο 1944, πιάστηκε από τους Nαζί και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ύστερα από περιπέτειες, μπόρεσε να ξεφύγει. Την περίοδο της Χούντας του απαγόρευσαν την έξοδο από την Ελλάδα, “διότι θέλει παραβλάψει τα μέγιστα εθνικά μας συμφέροντα.
Το “Ζητείται Ελπίς” ήταν το πρώτο του πεζογράφημα, που έγραψε το 1954 ενώ ακολούθησε το 1961 η συλλογή διηγημάτων “Αρνούμαι” για την οποία τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος. Δύο χρόνια αργότερα νυμφεύτηκε την Ελένη Κουρεμπανά, ενώ για το μυθιστόρημά του “Το λάθος”, τιμήθηκε με δύο λογοτεχνικά βραβεία: το Βραβείο των “12” στην Ελλάδα το 1966 και το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία το 1970 ενώ το 1995 του απενεμήθη το Κρατικό Βραβείο Τεχνών και Λογοτεχνίας στη Γαλλία.
Το 1952 τιμήθηκε στις Βρυξέλλες με το Βραβείο Λογοτεχνίας “Ευρωπάλια” για το σύνολο του έργου του. Διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε ελληνικά και ξένα σχολικά και πανεπιστημιακά βιβλία. Κάποια έχουν γυριστεί σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές ταινίες.
Ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη, την Αμερική, την Ασία και την Αφρική για κοινωνικά θέματα στα πλαίσια της δράσης του στα Ηνωμένα Έθνη. Έχει εργαστεί ως εμπειρογνώμων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας τoυ OHE. Το 1984 ταξίδεψε δυο φορές στην Αιθιοπία από όπου έγραψε τα κείμενα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη “Αιθιοπία: Οδοιπορικό Θανάτου και Οδοιπορικό Ζωής”, που “γύρισε” για τη UNICEF η ΕΡΤ.
Ο Αντώνης Σαμαράκης μέχρι το τέλος ασχολούνταν με τη UNICEF και τα παιδιά και είχε ηγηθεί όλων των εκστρατειών της αλλά και άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων προς όφελος των παιδιών. Το 1989 ανακηρύχθηκε από τη UNICEF “Πρώτος Έλληνας Πρεσβευτής Καλής Θέλησης για τα παιδιά του κόσμου”, τίτλο που τίμησε με την αφοσίωση και ανιδιοτελή προσφορά του.
Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 30 γλώσσες μεταξύ των οποίων αγγλικά, ιταλικά, πορτογαλικά, αλβανικά, σερβοκροάτικα, τούρκικα, φλαμανδικά, δανικά, νορβηγικά, φιλανδικά, σουηδικά, ρουμάνικα, ουγγρικά, πολωνικά, τσεχοσλοβάκικα, ιαπωνικά, αραβικά, εβραϊκά, κινέζικα, ρώσικα σε 101 ξένες εκδόσεις. Τα βιβλία του Αντώνη Σαμαράκη είναι εξαντλημένα σε όλες τις γλώσσες.
Παραθέτουμε ένα από τα τελευταία σημειώματα του Αντώνη Σαμαράκη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της UNICEF και παραμένει επίκαιρο:
Ποτέ πια πόλεμος!
“Τις τελευταίες νύχτες
δεν βλέπω όνειρα,
φοβάμαι πια να ονειρεύομαι”
είπε το οχτάχρονο παιδί
από το Κόσοβο.
Το παιδί ξαναζούσε στα όνειρά του τον εφιάλτη του παράλογου πολέμου. Εμείς, πώς τολμάμε να ονειρευόμαστε;
“Πόλεμος εναντίον του πολέμου”. Άπειρες φορές έχει γραφτεί και ακουστεί αυτό το σύνθημα-σλόγκαν. Και όμως, ο πόλεμος ζει και βασιλεύει και τα πάντα σακατεύει:ανθρώπινες ζωές, δημιουργήματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, πολιτιστική κληρονομιά, το περιβάλλον.
Εις τους αιώνας των αιώνων πόλεμος. Διαψεύστηκαν τραγικά οι ελπίδες που είχαμε ότι πόλεμος δεν θα ξαναγίνει ποτέ πια.
“Πόλεμος πάντων πατήρ” είπε ο Ηράκλειτος. Ένας πατέρας που καταβροχθίζει τα παιδιά του. Το συνηθίσαμε πια, εδώ είναι ο μέγας κίνδυνος. Ενώ πόλεμοι και εμφύλιοι σπαραγμοί μαίνονται γύρω μας, τους θεωρούμε κάτι φυσικό και αναπότρεπτο.
Πρώτη προτεραιότητα στη λίστα των θυμάτων των πολέμων έχουν τα παιδιά. Τα βλέπουμε στην τηλεόραση, χάρη σ’αυτήν έχουν μπει στα σπίτια μας – στην ψυχή μας όμως έχουν άραγε μπει;
Παιδιά που τους δίνουν όπλα μεγαλύτερα από το μπόι τους και τα στέλνουν να κλαδέψουν τη ζωή άλλου ανθρώπου και να πεθάνουν και τα ίδια. Παιδιά που τα ποτίζουν μίσος για τον πλησίον. Αλλά το παιδί σκέφτεται την ειρήνη, την ονειρεύεται, τη ζωγραφίζει, την τραγουδά.
Τα παιδιά-θύματα να μην τα μετράμε με νούμερα, φτάνει και μόνο ένα παιδί να χαθεί έτσι, τότε ο κόσμος μας ο δήθεν πολιτισμένος, ο δήθεν χριστιανικός, έχει χρεωκοπήσει. Αυτό που πεθαίνει είναι η ψυχή του παιδιού.
Αντώνης Σαμαράκης
Eργογραφία
Μυθιστορήματα
• Σήμα κινδύνου (1959)
• Το λάθος (1965)
• Εν ονόματι (1998)
Διηγήματα
• Ζητείται ελπίς (1954)
• Αρνούμαι (1961)
• Το διαβατήριο (1973)
• Η κόντρα (1992)
• Αυτοβιογραφία 1919- (1996)
• Γραφείον ιδεών
Βραβεία
• Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (2012 για το Αρνούμαι)
• Βραβείο των Δώδεκα – Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για Το λάθος)
• Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για Το λάθος)
• Europalia (1982, για τη συνολική προσφορά του)
• Σταυρός του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995)
• Κρατικό Βραβείο Τεχνών και Λογοτεχνίας. (1995, Γαλλία)