To πρόσωπο της εβδομάδας: Αναστασία Κατσιναβάκη – Ηθοποιός

Μια αιφνίδια έκλαμψη σ’ ένα εργαστήρι φωνητικής τέχνης ήταν η αφορμή για ν’ ασχοληθεί με το τεράστιο πειραματικό ταξίδι εξερεύνησης ορίων και διαστάσεων, όπως ορίζει την υποκριτική.

 

Τώρα, μάλιστα η Αναστασία Κατσιναβάκη, περνάει τα σύνορα της χώρας μας και για τις δύο τελευταίες ημέρες του Ιουλίου θα παρουσιάσει στο σκωτσέζικο κοινό την περφόρμανς «A manifesto of Falling”. Το συγκεκριμένο έργο αφορά την Eχεντουάνα (γεννήθηκε περίπου στα 2285 π.χ.) την πρώτη καταγεγραμμένη συγγραφέα και ποιήτρια της ιστορίας, ανεξαρτήτου φύλου και έχει πολιτική αφετηρία. Σχετίζεται με την ζωτική ανάγκη για την εξουσία, αλλά και το πώς αντιμετωπίζεται υπαρξιακά η επιβολή της. 

 

Αποτελεί μια σύνθεση ποιημάτων με την προβολή εικόνων, μια διεθνή παραγωγή την οποία παρουσιάζει η σκηνοθέτης του εγχειρήματος Πωλίνα Ζιώγα και το Digital Design Studio (DDS) του Glasgow School of Art.

Στην ουσία πρόκειται για ένα πείραμα μέσω συστήματος διεπαφής εγκεφάλου – υπολογιστή που θα γίνει και σε μερίδα του κοινού, κάτι που σίγουρα εξιτάρει το ενδιαφέρον. Τι βλέπει δηλαδή ο θεατής και πώς συμμετέχει κατά τη διάρκεια της περφόρμανς.

 

«Ο πυρήνας του ατόμου είναι ίδιος παντού, οι κώδικες αλλάζουν και αυτό είναι γίνεται πειραματικά. Η διαφορά είναι το κατά πόσο θες να μεταφέρεις αυτό το μήνυμα από τα σύνορα της χώρας σου», αναφέρει στο All4fun η Αναστασία για το έργο, που πρόκειται να παρουσιαστεί σε αγγλικά, ελληνικά και γαλλικά με αγγλικούς υπέρτιτλους.

 

Σχολιάζοντας τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις στη Ελλάδα «θεωρεί πως η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο απέναντι στη δημοκρατία και το να στοχοποιείς έναν λαό, έναν πολιτισμό επειδή έτσι βγαίνουν οι λογαριασμοί είναι άδικο, ανήθικο, χυδαίο».

 

Στα μέσα της περασμένης θεατρική σεζόν της προέκυψε η Πνιγμονή στον πολυχώρο Vault, ένα απρόσμενο και ευχάριστο κεφάλαιο, όπως το χαρακτηρίζει, όπου μέσα σε μία ημέρα ενημερώθηκε για να κάνει αντικατάσταση, να μάθει τα λόγια της, να κάνει πρόβες με το υπόλοιπο τιμ και να γίνει αναπόσπαστο μέλος μιας ήδη επιτυχημένης παράστασης.

 

Αντίθετα με πολλούς θεωρεί ότι η τηλεόραση μπορεί να είναι ένα εργαλείο πολιτισμού, ενώ της αρέσει να γράφει, ν’ ακούει μουσική και να τραγουδάει, τρία μονοπάτια που την έφεραν κοντά στο θέατρο. Και επίσης παρά τις όποιες αντιξοότητες απολαμβάνει να ζει το παρόν και να το χαίρεται μέρα με τη μέρα…

 

 

* Υποκριτική για μένα είναι ένα τεράστιο πειραματικό ταξίδι εξερεύνησης ορίων και διαστάσεων. Και πάλι δεν τα κατάφερα να το εκφράσω σωστά …

 

* Ένας ηθοποιός αντιμετωπίζει την κρίση όπως φαντάζομαι και ο οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος που βλέπει τις θέσεις εργασίας να μειώνονται και τους μισθούς να πέφτουν. Ίσως κιόλας η κρίση να βρήκε τους ηθοποιούς πιο προετοιμασμένους απ’ ότι άλλους εργαζόμενους, των οποίων δεν είναι δομικό κομμάτι του επαγγέλματός τους η ανασφάλεια (τόσο σε εργασιακό όσο και σε δημιουργικό επίπεδο).

 

* Η τέχνη δεν ξέρω αν μπορεί να δώσει ποτέ απαντήσεις. Σίγουρα μπορεί να θέσει ερωτήσεις και να ανακουφίσει ή να πονέσει. Δεν πιστεύω γενικά ότι υπάρχουν θέσφατα. Δεν υπάρχουν απαντήσεις, ούτε λύσεις, ούτε Πανάκειες. Υπάρχει δράση και αντίδραση. Συμπαντικές κινήσεις. Ποιος ξέρει μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια τι είναι ερώτηση και τι απάντηση…

 

* Το να στοχοποιείς και να ενοχοποιείς έναν ολόκληρο λαό, έναν τρόπο ζωής, έναν πολιτισμό τελικά, επειδή έτσι σου βγαίνουν οι λογαριασμοί σε μια εικονική οικονομία, το βρίσκω τουλάχιστον άδικο και ανήθικο, και στην δική μου πραγματικότητα έως και χυδαίο ή αηδιαστικό. Τη λογική αυτή τη θεωρώ εχθρό μου. Θεωρώ ό,τι θέση πολιτική ο καθένας τελικά παίρνει. Μπορεί να  αντιδρά και να εκφράζει την άποψή του, ή να μην αντιδρά και να μην εκτίθεται – είτε επειδή δε θέλει, είτε επειδή δεν έχει να εκφράσει κάτι – πάντως θέση παίρνει.

 

* Στη Σκωτία που βρίσκομαι τις τελευταίες μέρες το κλίμα είναι αρκετά φιλικό προς τους Έλληνες. Δεδομένου κιόλας ότι τον τελευταίο Σεπτέμβρη έγινε δημοψήφισμα με ερώτημα την ανεξαρτητοποίηση ή μη της Σκοτίας όπου η ανεξαρτησία έχασε οριακά, οι τελευταίες εξελίξεις στην Ελλάδα φαίνεται ότι αγγίζουν ευαίσθητες χορδές των Σκοτσέζων: Φτάνει να αναλογιστεί κανείς πώς έχασε η Σκοτία την ανεξαρτησία της αλλά και τον εκφοβισμό που υπέστησαν οι πολίτες τον περασμένο Σεπτέμβριο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ότι δηλαδή στην περίπτωση ανεξαρτητοποίησης οι οικονομικές επιπτώσεις θα ήταν καταστροφικές …

 

* Σίγουρα αυτή η παράσταση έχει πολιτική αφετηρία. Θα επιχειρηθεί ένα πείραμα μέσω συστημάτων διεπαφής εγκεφάλου-υπολογιστή (brain-computer interfaces).  Η τεχνολογία αυτή – αντιγράφω από το δελτίο τύπου τώρα – «παρέχει στον εγκέφαλο ένα μη-μυϊκό κανάλι για επικοινωνία με τον εξωτερικό κόσμο. H εγκεφαλική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο ενός περφόρμερ και του κοινού ελέγχουν τις ζωντανές οπτικοακουστικές προβολές και την ατμόσφαιρα της θεατρικής σκηνής, που λειτουργεί ως αλληγορία της κοινωνικής σκηνής». Στη δική μου γλώσσα αυτό σημαίνει ότι έχεις ένα ακόμα εργαλείο έκφρασης απέναντι στο κοινό και στον κόσμο που φτιάχνεις. Από την άλλη το πείραμα θα γίνει και σε κάποιους ανθρώπους του κοινού. Αυτό μάλλον είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του εγχειρήματος. Τι δηλαδή βλέπει και πώς συμμετέχει ο θεατής σ’ αυτό που συμβαίνει.

 

* Η ιστορία που αφηγούμαστε είναι απλή. Είναι η ιστορία της Ακκάδιας ποιήτριας και πρωθιέρειας, Ενχεντουάννα, η οποία έζησε περί τα 2285-2250 π.Χ. και είναι ίσως η πρώτη καταγεγραμμένη ποίηση που έχουμε. Η Ενχεντουάννα απέκτησε μεγάλη πολιτική εξουσία την οποία έχασε μετά το θάνατο του προστάτη βασιλιά (και ίσως πατέρα της) Σαργών, οπότε και εξορίστηκε για να αποκατασταθεί κάποια χρόνια αργότερα μετά από διάφορες πολιτικές αναταραχές και ανακατατάξεις.

 

* Το κείμενο που αφηγείται αυτή την ιστορία της Ενχεντουάννα είναι μία σύνθεση από τα ποιήματά της, αποσπάσματα από κείμενα της Marguerite Yourcenar, της Virginia Woolf και της Maya Angelou από ψυχαναλυτικά συγγράμματα και από την έρευνα του Theodor Adornoγια την αυταρχική προσωπικότητα. Στη σκηνή δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μια προβολή εικόνων, που ακολουθεί με αφηρημένο τρόπο την ιστορία και την ατμόσφαιρα, και ο ηθοποιός που παριστά το πρόσωπο και τα πάθη του.

 

* Η ηρωίδα αντικατοπτρίζει την ζωική ανάγκη για εξουσία, την άνοδο και την πτώση του όντος, τη σύγκρουση και τη συντριβή από μια μεγαλύτερη και αναντίρρητη εξουσία. Πέρα από το εμφανές πολιτικό επίπεδο η ανάγκη αυτή εκτείνεται και στο υπαρξιακό. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, είναι μάλλον μια εγγενής ανάγκη του ανθρώπου, της φύσης. Πώς αντιμετωπίζεται λοιπόν αυτή η ανάγκη για επιβολή; Πού βρίσκεται η αρχή της ανάγκης για εξουσία και πού αυτή οδηγεί; Και που βρίσκεται ο βαθύτερος πολιτισμός, πώς αντιμετωπίζεται η ζούγκλα;

 

* Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πώς προέκυψαν αυτά τα ερωτήματα εν μέσω κρίσης. Αφετηρία σίγουρα ήταν η σφαλιάρα που φάγαμε όλοι μας μερικά χρόνια πριν και το μούδιασμα που νοιώσαμε απέναντι σε μια εξωγενή επίθεση, όπου η μόνη πρόταση για αντίδραση ήταν η αυτοκριτική του φταίω γιατί (άραγε γιατί;) ήμουν τεμπέλης, ή γιατί τα φάγαμε όλοι μαζί, ή γιατί δεν επέμεινα στις πλατείες, ή γιατί δεν απέτρεψα τη δολοφονία του Φύσσα ή τέλος πάντων όλα αυτά τα γιατί που όλοι μας σκεφτόμαστε.

 

* Κάπως έτσι αρχίσαμε να δουλεύουμε πάνω στα κείμενα που πρότεινα, αρχικά με την Πωλίνα Ζιώγα (φίλη και πολύτιμη συζητήτρια). Η Πωλίνα από την πλευρά της άρχισε να οραματίζεται τις εικόνες (ως εικαστικός) και την τεχνολογία που θα έκανε αυτή τη σύλληψη πραγματικότητα, οπότε τελικά ανέλαβε και όλη την ευθύνη της οργάνωσης και της σκηνοθεσίας. Στις δύο μας προσετέθησαν σύντομα η Ελένη Ονάσογλου ως διευθύντρια φωτογραφίας, η Ιόλη Μιχαλοπούλου που μας έκανε τα κοστούμια και ο Μηνάς Μπορμπουδάκης που ανέλαβε το τεράστιο έργο της μουσικής που διατρέχει ολόκληρη την παράσταση. Το δημιουργικό team ήρθε να ολοκληρώσει εδώ στη Γλασκώβη η InesCoelho στην κινησιολογία και χορογραφία.

 

* Το να παίζεις θέατρο στο εξωτερικό και ιδιαίτερα όταν μια παράσταση είναι πολύγλωσση δεν έχει μεγάλες διαφορές από το θέατρο στην Ελλάδα. Σε τελευταία ανάλυση ο  πυρήνας του ανθρώπου που θέλουμε να επικοινωνήσουμε είναι ο ίδιος παντού. Φυσικά κάποιοι κώδικες αλλάζουν, όχι όμως και τόσο, και ειδικά όταν κάτι είναι τόσο πειραματικό και ο κώδικας είναι προς ανακάλυψη.

 

* Στο εξωτερικό δεν έχω ξαναπαίξει (εκτός από την Κύπρο που δεν είναι ακριβώς εξωτερικό), έχω τραγουδήσει μόνο στη Σερβία και η εμπειρία του μοιράσματος κατά τη γνώμη μου δεν έχει διαφορά. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι το ταξίδι και το κατά πόσο θες να μεταφέρεις ένα μήνυμα πέρα από τα σύνορα της χώρας σου, κυρίως σε περιόδους σαν κι αυτή που ζούμε. Η Ευρώπη κατά τη γνώμη μου είναι σε ένα κρισιμότατο σημείο απόφασης απέναντι στη δημοκρατία. Από αυτήν την άποψη με αφορά πολύ να μεταφέρω ένα τέτοιο μήνυμα όσο μπορώ βέβαια, με τις δυνάμεις που διαθέτω…

 

* Η Πνιγμονή για μένα ήταν ένα απρόσμενο κεφάλαιο αρκετά σύντομο, καθώς μια ωραία πρωία εκεί που έπινα τον καφέ μου, μόλις είχαν τελειώσει οι παραστάσεις του Party Time (του Γιώργου Κιμούλη, της προηγούμενης παραγωγής που συμμετείχα) χτυπάει το τηλέφωνο και μία φοβερή κυρία, η οποία με ήξερε από αυτή την προηγούμενη παραγωγή, μου λέει θες να παίξεις στην Πνιγμονή, να κάνεις αντικατάσταση; Φυσικά λέω κι εγώ, ήξερα τι καλή παράσταση ήταν. Εντάξει, μου λέει, έχεις μια πρόβα και παίζεις, οκ; Οκ λέω κι εγώ σα γενναίο παιδί που θέλω να είμαι, και την έκανα την τρέλα. Μου έδωσε τα τηλέφωνα της κ. Τσιλύρα και του κ. Καρατζιά, την ίδια μέρα μου έδωσαν το κείμενο, το έμαθα, έκανα την άλλη μέρα μια πρόβα κίνησης και στησίματος, και την επόμενη παίξαμε… Δεν υπήρχε περίπτωση να συμβεί αυτό αν δεν ήταν ήδη μια τόσο δεμένη παράσταση και αν δεν ήταν όλα τα κορίτσια, με προεξάρχουσα φυσικά την Αθηνά, τόσο υποστηρικτικά και τόσο σίγουρα γι αυτό που έκαναν. Και σίγουρα ο Δημήτρης βοήθησε πολύ και αμέσως ενέταξε αυτό που εγώ κατάλαβα από το κείμενο και πρότεινα ως προσέγγιση στην παράσταση.

 

* Η σχέση μου με τον κινηματογράφο περιορίζεται σε κάποιες ταινίες μικρού μήκους που έχω παίξει και σε κάποια video art. Μερικά από αυτά τα ταινιάκια έχουν εκτεθεί και βραβευτεί κιόλας και γι αυτό είμαι περήφανη για τις συνεργασίες μου αυτές. Μεγάλου μήκους όμως ταινία δεν έχω κάνει. Δεν έχω κάνει σχεδόν κανένα casting αυτά τα ταινιάκια προέκυψαν μέσω φίλων, γνωστών ή του θεάτρου. Στο θέατρο αντίθετα σχεδόν ό,τι έχω κάνει έχει προκύψει από οντισιόν. 

 

* Τηλεόραση δεν έχω κάνει ποτέ. Παρ’όλα αυτά θεωρώ και τα δύο μέσα αυτά, την τηλεόραση και το σινεμά, μεγάλης αξίας. Και κυρίως την τηλεόραση: Μπαίνει μέσα στο σπίτι του καθενός. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πολιτισμού. Πολύ σοβαρού πολιτισμού. Άλλωστε έχουν γίνει και τέτοιες απόπειρες, και σήριαλ έχουν γυριστεί πολύ σοβαρά και εξαιρετικές εκπομπές έχουν υπάρξει. Το μέλλον βέβαια κατά τη γνώμη μου είναι στο διαδίκτυο. Είναι αχανές, κι έχει χώρο για όλους. Δεν είναι πια τελείως ελεύθερο όπως φαινόταν να είναι παλιότερα, αλλά ακόμα και η επίφαση αυτή της ελευθερίας το κάνει πιο θελκτικό.

 

* Δε μου αρέσει να θεωρώ κάτι πιο σημαντικό από κάτι άλλο. Από κάθε δουλειά παίρνεις εμπειρία και μαθαίνεις. Σίγουρα κάποια πράγματα τα χαίρεσαι περισσότερο, κάποια σου αφήνουν μια πιο γλυκιά ανάμνηση. Δεν είναι απαραίτητα όμως αυτά που σου έδωσαν τα πιο σημαντικά μαθήματα. Οπότε κάθε δουλειά καταχωρείται αλλιώς μέσα μου. Ας πούμε το «Δέρμα», αλλά και ο «Συνένοχος Θεατής», σκηνοθεσίες της Έλλης Παπακωνσταντίνου, ήταν σίγουρα δουλειές που χάρηκα πολύ, ένιωσα πολύ δημιουργική αλλά και με πήγαν παρακάτω στη γνώση και διαχείριση των εκφραστικών μου μέσων… Ο χρόνος που δούλεψα στο ΚΘΒΕ με κορυφαία στιγμή «Το κορίτσι με τα μαύρα», με σκηνοθέτη το Γρηγόρη Καραντινάκη, ήταν σίγουρα μια περίοδος που με έμαθε πολλά σε σχέση με το θέατρο αλλά και τη φύση της δουλειάς μας. Η εμπειρία και η γνώση επίσης που απέκτησα στις δύο τελευταίες δουλειές, στις «Θεσμοφοριάζουσες» και το «Party Time», δίπλα στο Γιώργο Κιμούλη είναι αναντικατάστατες. Αλλά και πιο παλιές δουλειές όπως η «Ορέστεια, ακολουθία Αισχύλου», του Ιάννη Ξενάκη με σκηνοθέτη το Σπύρο Σακκά ή η χοροθεατρική παράσταση «Luna Muerta», της Νατάσας Ζούκα… Και σίγουρα θα ξεχνάω κάτι, σίγουρα κάθε φορά που θα ανατρέχω στις εμπειρίες μου, ανάλογα με το τι έχω ανάγκη ανά πάσα στιγμή, βρίσκω και διαφορετικές απαντήσεις, φωτίζεται διαφορετικά με τα καινούργια ερωτήματά το παρελθόν…

 

* Για το μέλλον δε μου αρέσει να μιλάω. Μου αρέσει να ζω όσο γίνεται το παρόν και να το χαίρομαι όσο μπορώ. Μέρα τη μέρα ζω, που λέει και ο ποιητής. Σίγουρα κάτι που μου αρέσει και το παλεύω τόσο όσο να μπορώ να πω ότι θα συνεχίσει να συμβαίνει, είναι η δική μου παραγωγή και οργάνωση παραστάσεων. Και για να είμαι πλήρως σαφής η οργάνωση δε μου αρέσει καθόλου, η καλλιτεχνική δημιουργία μου αρέσει, αλλά στην Ελλάδα αυτά τα δύο είναι απ’ ότι φαίνεται άρρηκτα συνδεδεμένα. Για τη νέα σαιζόν ναι, έχω κλείσει κάτι, αλλά αφού δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα καλύτερα να μη μιλήσω εγώ γι αυτό, εφ’ όσον δεν είναι δική μου αρμοδιότητα (ή παραγωγή)…

 

* Η σχέση μου με το γράψιμο ήταν ένα από τα στοιχεία που με οδήγησαν στην υποκριτική εξ αρχής. Γράφω. Πολύ. Αλλά δεν ξέρω ποιον και αν αφορά. Έχω παρουσιάσει κείμενά μου σε παραστάσεις που έχω κάνει σύνθεση ή/και κειμένων. Και η Ενχεντουάννα έχει κάποια κομμάτια δικά μου. Ίσως κάποια στιγμή να νιώσω ότι έχω να παρουσιάσω κάτι ολοκληρωμένο, αλλά για την ώρα αμφιβάλλω. Όταν ανακατεύεσαι με τέτοιες συνθέσεις, ομάδες και πείραμα εκ των πραγμάτων ανακατεύεσαι και με τη σκηνοθεσία. Αλλά δε θεωρώ τον εαυτό μου σκηνοθέτη. Για την ώρα. Από την άλλη πόσα πράγματα μπορείς να δηλώσεις ότι είσαι… Θεωρώ ότι είμαι κατά βάση αναλυτική φύση, όχι συνθετική, αν σημαίνει κάτι αυτό. Μπορεί και να μη σημαίνει τίποτα τώρα που το σκέφτομαι…

 

* Αν το γράψιμο και το πάθος των σχολικών μου χρόνων για τη λογοτεχνία και την ποίηση ήταν ο ένας δρόμος που με οδήγησε στο θέατρο, ο άλλος ήταν η μουσική. Έκανα ήδη τραγούδι από το σχολείο, έχω μεγαλώσει σε μουσική οικογένεια, και κάποια στιγμή πήρα και το δίπλωμά μου στο κλασσικό τραγούδι και στη βυζαντινή μουσική.

* Το τραγούδι και η μουσική είναι από τα βασικά μου ενδιαφέροντα. Αυτά με οδήγησαν μετά το σχολείο στο εργαστήρι φωνητικής τέχνης κι έρευνας του Σπύρου Σακκά, όπου ήρθα σε επαφή με το χορό και έκτοτε δε σταμάτησα να ασχολούμαι με όλα αυτά που τελικά στο μυαλό μου δομούν το θέατρο…

 

* Η Αθήνα είναι μια πόλη κυνική και ρομαντική μαζί. Μου αρέσει αυτό. Μου αρέσουν οι αντιφάσεις και το χάος. Μου αρέσει η σκληρή πραγματικότητα και ο άκρατος λυρισμός που συνυπάρχουν ακραία σ’ αυτή την πόλη. Μου αρέσει αυτός ο τρόπος ζωής. Δε μου αρέσει που απειλείται.

 

* Στο All4fun μου αρέσει η ποικιλία και η πολυφωνία με την οποία αντιμετωπίζει το θέαμα και το γεγονός ότι δεν διστάζει να πάρει θέση απέναντι στα πράγματα.

 

Αναλυτικές πληροφορίες για την παράσταση που θα παιχθεί στη Σκωτία με πρωταγωνίστρια την Αναστασία ακολουθούν στον σχετικό σύνδεσμο: http://all4fun.gr/fun/theater/11062-q-enheduanna-a-manifesto-of-falling-q-live-brain-computer-cinema-performance.html