Η επιλογή της εβδομάδας: Πνιγμονή

Πνιγμονή… 
Μια λέξη προφητική, γλαφυρή, απόλυτα παραστατική που ζωγραφίζει ακραιφνώς την κατάσταση στο σπίτι της Χαντισέ Άλντα σ΄ ένα άγονο χωριό της Τουρκίας εν έτει 2013. 
Πόσο επηρεάζει τη ζωή του καθ’ ενός η γνώμη της κοινωνίας; 
Πόσο καταδυναστευτική μπορεί να γίνει μία μάνα με τον τυραννικό φόβο του τι θα λέει το «βρωμόστομα αυτών των χωριατών»;  
Πόση καταπίεση μπορούν να αντέξουν τα νιάτα πριν να εκραγούν καταπίνοντας συθέμελα όλα όσα έχουν οικοδομηθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή;

Πνιγμονή…

Η παράσταση αρχίζει με την εικόνα του σαλονιού της Χαντισέ μετά την κηδεία του άντρα της. Αφόρητη ζέστη τυλίγει το χωριό, η ατμόσφαιρα στο σπίτι είναι πνιγηρή, ανυπόφορη, προοικονομώντας την απολυταρχική φύση της μητέρας των πέντε κοριτσιών, τη μοίρα των οποίων θα σφραγίσει σύντομα μία συνταρακτική τραγωδία.

Η Χαντισέ, γυναίκα δεσποτική και άκαμπτη, που ξερίζωσε την καρδιά της και στη θέση της φύτεψε μία πέτρα όπως θα μας πληροφορήσει η τρελαμένη μητέρα της Ζαφίρα, επιβάλλει στις πέντε κόρες της, Νουράν, Φαντιμά, Αίσα, Γιαγκμούρ και Νάσμα βαρύ οκτάχρονο πένθος. 

 

Κρατώντας επιβλητικά τη μαγκούρα της, που ουσιαστικά συμβολίζει το σκήπτρο της τυρρανίας της απέναντι στα παιδιά της, αρνείται να αντιληφθεί την επικείμενη τραγωδία που θα πλήξει το σπιτικό της και την ήδη πονεμένη οικογένειά της. Πληγωμένη και η ίδια από μία κοινωνία άδικη και οπισθοδρομική, απαγορεύει στις κόρες να παντρευτούν κάποιον από τους συγχωριανούς της, θεωρώντας τους υπαίτιους για τον άδικο λιθοβολισμό των δύο αδερφάδων της.  Ξεχνά ωστόσο τη δύναμη της φύσης, την ορμητικότητα της νιότης και το απόλυτα σαρωτικό συναίσθημα του έρωτα που σιγοκαίει τις καρδιές των ανθρώπων ανά τους αιώνες.

Παρά λοιπόν τις νουθετήσεις της Ουλβιγιέ, της οικονόμου που από κοριτσάκι φροντίζει το σπίτι της, η Χαντισέ προτιμά να πάει κόντρα στη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, επιλογή που θα πληρώσει πολύ ακριβά στη συνέχεια. Αν και θα πει χαρακτηριστικά στην Ουλβιγιέ ότι « όποιος έχει τόση δύναμη να παίρνει τέτοιες αποφάσεις, έχει και τη δύναμη ν’ αντέχει το βάρος των επιλογών του». 

Πολύ γρήγορα μετά την κηδεία του άντρα της και την ανακοίνωση της κληρονομιάς,  από την οποία η Νουράν, η κόρη της από τον πρώτη της γάμο, βγαίνει πολύ περισσότερο κερδισμένη από τις ετεροθαλείς αδερφές της, εμφανίζεται ο Καρίμ Αμέρ, ο προικοθήρας που επιθυμεί να παντρευτεί τη Νουράν.

Αυτός ο άνδρας, που δεν θα εμφανιστεί ποτέ στη σκηνή αλλά η αναφορά και μόνο του ονόματός του είναι αρκετή για να ταράξει τις νεαρές γυναίκες του σπιτιού της Χαντισέ, θα αποτελέσει το μήλον της Έριδος για αυτή την οικογένεια. Οι δύο μικρότερες αδερφές, Γιαγκμούρ και Νάσμα, τον ποθούν εξίσου. Η πρώτη,  λόγω της ασθενικής της φύσης, βιώνει τον μαρτυρικό πόθο του ανεκπλήρωτου έρωτα, ενώ η δεύτερη συνάπτει παράνομο ερωτικό δεσμό μαζί του κι έτσι πραγματοποιεί την πολυπόθητη επανάσταση της απέναντι σε όλους και σε όλα, εναντίον της απολυταρχικής μητέρας της αλλά και της συντηρητικής κοινωνίας που απαγορεύει τις προγαμιαίες σχέσεις και τιμωρεί με θάνατο δια λιθοβολισμού τις γυναίκες που τολμούν απλά και μόνο να μιλήσουν με άντρα.

Επανάσταση που τελικά η Νάσμα θα επισφραγίσει δραματικά με λάβαρο τη ζωή της και θα βυθίσει το σπίτι της Χαντισέ στα τάρταρα του πένθους.

Το έργο «Πνιγμονή» αποτελεί μία εκδοχή του θεατρικού έργου «Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα», το οποίο, γραμμένο το 1936, μαζί με τη “Γέρμα” και το “Ματωμένο Γάμο” αποτελούν την τριλογία της “ισπανικής υπαίθρου” του συγγραφέα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα.

Τη διασκευή και σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Δημήτρης Καρατζιάς, μεταφέροντας αριστοτεχνικά στο σήμερα του ανατολικού κόσμου, το κείμενο ενός από τους σημαντικότερους Ισπανούς ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς, από τους κορυφαίους εκπροσώπους της ισπανικής γενιάς του ’27.

Με τη γνωστή του ικανότητα να αφήνει τον ηθοποιό ελεύθερο να επιτυγχάνει την κορύφωση των ικανοτήτων του, ο Δημήτρης αναδεικνύει τη συναισθηματική πολυπλοκότητα κάθε μίας γυναίκας ξεχωριστά, σε ένα γαϊτανάκι όπου η μία τραγική ειρωνεία διαδέχεται την άλλη.

Στο ρόλο της Χαντισέ Άλντα, η Αθηνά Τσιλύρα δεν θα μπορούσε να είναι λιγότερο ταιριαστή, καθώς η επιβλητική της παρουσία μαζί με το διεισδυτικό της βλέμμα ολοκληρώνουν το δριμύ χαρακτήρα της Χαντισέ, που με γρανιτένια αναλγησία εμμένει στις αντιλήψεις της θυμίζοντας πολύ τους ήρωες της αρχαίας τραγωδίας κατά το ύψιστο αμάρτημά τους, την ύβρη.

Κορυφαία σκηνή εκείνη που, πλανεμένη ακόμη από το απατηλό συναίσθημα απόλυτης κυριαρχίας πάνω στις κόρες της, η Χαντισέ χτενίζει τα μαλλιά της μητέρας της Ζαφίρα, την οποία υποδύεται αριστουργηματικά η Γιάννα Σταυράκη, η φωνή της αλήθειας, που μόνο τα παιδιά και οι τρελοί έχουν το προνόμιο να ξεστομίζουν.

Στη σκηνή αυτή όλη η ψυχική καταπίεση που έχει υποστεί η ίδια η Χαντισέ, και που οδήγησαν στο σμίλεμα αυτής της φασιστικής, θα λέγαμε, προσωπικότητας, αναδύεται και σπάει για δευτερόλεπτα την πέτρινη καρδιά της. Καμιά δεν θα μπορούσε να ερμηνεύσει πιο ολοκληρωτικά και ισορροπημένα τον ρόλο της Ουλβιγιέ από τη Θεοδώρα Σιάρκου.

Παρά την ταπεινή της καταγωγή, προσπαθεί με νύχια και με δόντια να εναντιωθεί στη Χαντισέ, να νουθετήσει τις κόρες και να αποτρέψει την κορύφωση της τραγωδίας, αναδεικνύοντας περίτεχνα όλες τις διακυμάνσεις και τα χρώματα των συναισθημάτων αυτής της γυναίκας.

Η Κική Μαυρίδου μας προσφέρει μία εξίσου άρτια και πλήρη ερμηνεία στο ρόλο της Νουράν, η οποία άθελά της γίνεται η αφορμή για να ξεσπάσει ένας ανηλεής και αλληλοσπαρακτικός πόλεμος μεταξύ των πέντε αδελφών. Υποδειγματικές στους ρόλους τους τόσο η Αλεξάνδρα Ούστα ως Φαντιμά, όσο και η Νίκη Αναστασίου ως Αΐσα, ενσαρκώνοντας τις δύο μεγαλύτερες αδερφές μετά τη Νουράν, που φέρουν τη φωνή της λογικής στο σπίτι της Χαντισέ παρά το νεαρό της ηλικίας τους.

Η Ειρήνη Σταματίου υποδυόμενη τη Γιαγκμούρ δεν μπορεί παρά να σε αφήσει κατάπληκτο καθώς εσωτερικεύει τον έρωτά της για τον Καρίμ, γεγονός όμως που την ωθεί αντίστοιχα να εξωτερικεύσει τον φθόνο της απέναντι στη μέλλουσα σύζυγό του Καρίμ, Νουράν και τη νυν ερωμένη του, Νάσμα, συντονίζοντας απόλυτα συναίσθημα και ερμηνεία.

Και τέλος, τη Νάσμα, τον χαρακτήρα που πιστεύω προσωπικά ότι φέρει όλο το συμβολισμό του έργου, ολάκερη την επιθυμία του συγγραφέα για επανάσταση και λύτρωση, συστήνει στο κοινό η Μελισσάνθη Μαχούτ με τέτοιο τρόπο που είναι αδύνατο να μην παρασυρθείς στη δίνη της ορμητικότητας της νιότης, στη χειμαρρώδη τρέλα του έρωτα και εν τέλει σε κάνει να υποφέρεις για τον τόσο άδικο χαμό της.

Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ επισταμένα και στην πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Μάνου Αντωνιάδη, η οποία σε εισαγάγει και σε βυθίζει έπειτα στην ιστορία αυτών των οκτώ γυναικών με τέτοιο καθηλωτικό τρόπο που στη συνέχεια είναι αδύνατο να μην την κουβαλάς μέσα σου.

Σ΄ ένα λιτό και απέρριτο σκηνικό όπως το παραδοσιακό ανατολίτικο σαλόνι, την επιμέλεια του οποίου, μαζί με τα σκηνικά, έχει αναλάβει ο Σίμος Παπαναστασόπουλος, η παράσταση «Πνιγμονή» εκτυλίσσεται καταιγιστικά βυθίζοντας τους θεατές της στο δράμα των γυναικών της Τουρκίας, στην ασφυκτική καταπίεση του να έχεις γεννηθεί γυναίκα σήμερα, όχι μόνο απαραίτητα σε αυτή την γεωγραφική περιοχή, αλλά και στις πολιτισμένες χώρες, μιας και η κοινωνική ορθότητα και η συμμόρφωση σε αυτή μπορεί να εμφανιστεί με πολλά προσωπεία.

Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές για μια θεατρική παραγωγή που σε συγκλονίζει εκ βαθέων αφήνοντας έντονα το σημάδι της ακόμη και πολλή ώρα μετά το δικαιολογημένα, ενθουσιώδες χειροκρότημα.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Κειμένο / σκηνοθεσία: Δημήτρης Καρατζιάς

Βοηθός σκηνοθέτη:  Δήμητρα Κολλά

Πρωτότυπη Μουσική σύνθεση: Μάνος Αντωνιάδης

Σκηνικά/ Επιμέλεια κοστουμιών: Σίμος Παπαναστασόπουλος

Φωτισμοί: Βαγγέλης Μούντριχας

Επιμέλεια κίνησης: Βιβή Ρωμανά 

Φωτογραφίες / teaser παράστασης: Βασίλης Μεντόγιαννης (UFRteam), Νικολέττα Γιαννούλη

Παραγωγή: Καλλιτεχνικές Επιχειρήσεις “BackUp”

 

ΔΙΑΝΟΜΗ:

Αθηνά Τσιλύρα (Χαντισέ Άλντα / Μπερνάρντα Άλμπα) 

Γιάννα Σταυράκη (Ζαφίρα / Μαρία Χοσέφα) 

Θεοδώρα Σιάρκου (Ουλβιγιέ / Πόνθια)

Κική Μαυρίδου (Νουράν / Αγγούστιας)

Αλεξάνδρα Ούστα (Φαντιμά / Μαγκνταλένα) 

Νίκη Αναστασίου (Αΐσα / Αμέλια) 

Ειρήνη Σταματίου (Γιαγκμούρ / Μαρτύριο) 

Μελισσάνθη Μαχούτ (Νάσμα / Αντέλα) 

ΗΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ:

Παρασκευή 21:00

Σάββατο 21:00

Κυριακή 18:00 

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 90 λεπτά

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣIΤΗΡΙΩΝ

Γενική είσοδος: 15 ευρώ

Μειωμένο: 10  ευρώ (Φοιτητές/ Μαθητές / Σπουδαστές/ Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων (ΑΣΠΕ)/ ΑμΕΑ/Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας (ΟΑΕΔ))

 

Πολυχώρος VAULT

Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός

Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8’ περίπου με τα πόδια)

Τηλέφωνα: 213 0356472 / 6945 993870 

(για τηλεφωνικές κρατήσεις 11:00 – 14:00 και 17:00 -21:00) 

Της Νάζης Τσιλιγκερίδου, 29/1/2014